Η Ολομέλεια της Βουλής ψήφισε, με 32 ψήφους υπέρ και δύο αποχές, την τροποποίηση του νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συγγενικών Δικαιωμάτων, στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης των Οδηγιών (ΕΕ) 790/2019, 789/2019. Ο νέος αυτός νόμος προέβη σε συνολική τροποποίηση των προηγουμένων σχετικών νόμων και με την ενσωμάτωση των Οδηγιών ρύθμισε εξαιρετικά κρίσιμα θέματα για τον κλάδο του βιβλίου και του Τύπου.

Συγκεκριμένα, το άρθρο 26, όπως διαμορφώθηκε, εκτός των άλλων προβλέπει ότι επιτρέπεται η ψηφιακή χρήση έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας χάριν μόνον παραδείγματος κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας και στον βαθμό που δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο μη εμπορικό σκοπό, εφόσον η εν λόγω χρήση:

• πραγματοποιείται υπό την ευθύνη εκπαιδευτικού ιδρύματος, στις εγκαταστάσεις του ή σε άλλους χώρους, ή μέσω ασφαλούς ηλεκτρονικού περιβάλλοντος στο οποίο έχουν πρόσβαση μόνο οι μαθητές ή οι φοιτητές και το εκπαιδευτικό προσωπικό του εκπαιδευτικού ιδρύματος,
• συνοδεύεται από αναφορά της πηγής, συμπεριλαμβανομένου του ονόματος του δημιουργού, εκτός εάν διαπιστωθεί ότι αυτό είναι αδύνατο,
• πραγματοποιείται υπό τον όρο ότι οι δικαιούχοι λαμβάνουν δίκαιη αμοιβή.

Το απόσπασμα έργου που χρησιμοποιείται για τους σκοπούς του άρθρου 26 δεν δύναται να υπερβαίνει το 5% του συνόλου του έργου, εξαιρουμένων των έργων ποίησης, εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά σε σχετική συμφωνία.

Η εξαίρεση ή ο περιορισμός που θεσπίζονται δεν εφαρμόζονται στην περίπτωση που είναι εύκολα διαθέσιμες στην αγορά κατάλληλες άδειες, οι οποίες επιτρέπουν τις αναφερόμενες χρήσεις και οι οποίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με τις παραπάνω διατάξεις προστατεύονται οι εκδότες και οι συγγραφείς αφού υιοθετείται ο θεσμός των αδειών. Παράλληλα προβλέπεται ότι στις περιπτώσεις που δεν υφίστανται άδειες και λειτουργεί η εξαίρεση θα καταβάλλεται αμοιβή στους δικαιούχους για τη χρήση αποσπασμάτων των έργων τους, τα οποία δεν θα υπερβαίνουν σε κάθε περίπτωση το 5% του συνόλου του έργου.

Με το άρθρο 36, το οποίο ενσωμάτωσε το άρθρο 15 της Οδηγίας (ΕΕ) 790/2019, o κυπριακός νόμος αναγνώρισε το νέο συγγενικό δικαίωμα για τους εκδότες Τύπου, που είναι εγκατεστημένοι σε κράτος-μέλος της Ένωσης, ως αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την αναπαραγωγή των εκδόσεών τους για επιγραμμική χρήση από παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, τη διάθεση στο κοινό ενσυρμάτως ή ασυρμάτως, κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση όπου και όταν επιλέγουν οι ίδιοι. Επίσης, προέβλεψε ότι οι δημιουργοί των έργων που έχουν ενσωματωθεί σε έκδοση Τύπου λαμβάνουν εύλογο μερίδιο των εσόδων που αποκομίζουν οι εκδότες Τύπου για τη χρήση των εκδόσεων τους από παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας.

Το άρθρο 36 υιοθέτησε σε μεγάλο βαθμό τις θέσεις του ΟΣΔΕΛ και των εκδοτών και ψηφίστηκε με βελτιώσεις σε σχέση με το περιεχόμενο του άρθρου 36 του νομοσχεδίου, με γνώμονα πάντα το συμφέρον των εκδοτών Τύπου και των δημοσιογράφων.

Συγκεκριμένα ο νομοθέτης υιοθέτησε τις παρακάτω θέσεις του ΟΣΔΕΛ:

• Να αναγνωριστεί το εν λόγω δικαίωμα όχι μόνο σε εκδότες εγκατεστημένους στην κυπριακή δημοκρατία, γεγονός που θα αποτελούσε προνομιακή μεταχείριση και θα προσέκρουε στους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και στους εκδότες που είναι εγκατεστημένοι σε οποιοδήποτε κράτος-μέλος της.
• Ο νομοθέτης δέχθηκε την πρόταση σύμφωνα με την οποία οι υπερσύνδεσμοι είναι μόνο οι σύνδεσμοι που δύνανται να ενεργοποιηθούν για να οδηγήσουν τον χρήστη σε δημοσίευμα Τύπου ή μέρος αυτού στην ιστοσελίδα του εκδότη Τύπου και που δεν περιλαμβάνουν άλλες μορφές συνδέσμων.
• Να εξαλειφθούν από τις εξαιρέσεις της προστασίας του δικαιώματος των εκδοτών οι χρήσεις φωτογραφιών προεπισκόπησης και συνοδευτικών συνδέσμων περιγραφικού περιεχομένου.

Κλείνοντας, θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι ο νόμος αυτός, στον βαθμό που οι διατάξεις του, σύμφωνα με τα ανωτέρω προστατεύουν τα συμφέροντα των δικαιούχων, πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα και σημείο αναφοράς για την προσεχή ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 790/2019 στο ελληνικό δίκαιο.

(Σεπτέμβριος 2022)