Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να βρει τη θέση της στην εύθραυστη ισορροπία που έχει διαμορφωθεί μεταξύ όσων την κατηγορούν για υπαναχώρηση από το αυστηρό πλαίσιο προστασίας καταναλωτών και χρηστών του διαδικτύου που εφάρμοζε μέχρι σήμερα, και εκείνων που θεωρούν ότι η εξακολούθηση τέτοιων κανόνων στερούν από τις ευρωπαϊκές τεχνολογικές επιχειρήσεις τη δυνατότητα να ανταγωνιστούν ισότιμα αμερικάνικους και ασιατικούς τεχνολογικούς κολοσσούς, απαλλαγμένους από τα διοικητικά βάρη και τις κανονιστικές συμμορφώσεις του ενωσιακού δικαίου.
Οι αμφίπλευρες αυτές πιέσεις, αν και από καιρό υφιστάμενες, ενισχύθηκαν μετά την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 19 Νοεμβρίου, ότι προτείνει την απλούστευση των ψηφιακών κανόνων της ΕΕ για να εξοικονομηθούν δισεκατομμύρια για τις επιχειρήσεις και να τονωθεί η καινοτομία.
Το European Digital Rights (EDRi), ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο μη κυβερνητικών οργανώσεων έκανε λόγο για «μαζική ανατροπή» των ψηφιακών προστατευτικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά την ανακοίνωση της πρότασης, θεωρώντας ότι οι απλουστεύσεις αυτές θα οδηγήσουν στην ουσιαστική αποδυνάμωση του εμβληματικού Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (GDPR) και της εν γένει προστασίας χρηστών του διαδικτύου.
Οι επικριτές θεωρούν ότι με τις απλουστεύσεις αυτές θα διευκολυνθούν οι τεχνολογικές εταιρείες ώστε να χρησιμοποιούν προσωπικά δεδομένα για την εκπαίδευση μοντέλων ΤΝ χωρίς να υπάρχει η συγκατάθεση των χρηστών.
Οι προτεινόμενες απλουστεύσεις
Οι προτάσεις εντάσσονται στο λεγόμενο «Ψηφιακό Omnibus» της Επιτροπής, μια πρωτοβουλία με στόχευση τη μείωση της γραφειοκρατίας και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, που αποσκοπεί στην απλοποίηση της τεχνολογικής νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένων του GDPR, της AI Act, της οδηγίας ePrivacy καθώς και της Πράξης για τα Δεδομένα (EU DATA ACT). Όπως και οι υπόλοιπες προτάσεις, το Ψηφιακό Omnibus θα πρέπει να εγκριθεί τόσο από τους υπουργούς της ΕΕ όσο και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Εκσυγχρονισμός των κανόνων για τα cookies με σκοπό τη βελτίωση της διαδικτυακής εμπειρίας των χρηστών
Με τις προτεινόμενες απλουστεύσεις, επιχειρείται μεταξύ άλλων να αντιμετωπιστεί η ενόχληση των χρηστών λόγω της υπερβολικής εμφάνισης ειδοποιήσεων για αποδοχή cookies στις ιστοσελίδες, η λεγόμενη cookie banner fatigue. Η συγκατάθεση πλέον θα υλοποιείται με ένα κλικ, μειώνοντας μεν την ενόχληση από τα επαναλαμβανόμενα μηνύματα, αλλά αυξάνοντας τον κίνδυνο εκτεταμένης χρήσης δεδομένων των χρηστών χωρίς τον απόλυτο έλεγχό τους, σύμφωνα με όσους αντιδρούν στα προτεινόμενα μέτρα.
Χρονική μετατόπιση της έναρξης εφαρμογής κανόνων για συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου
Η Επιτροπή εισηγείται την εν λόγω απλούστευση προκειμένου να υπάρξει χρόνος να καταστούν διαθέσιμα τα αναγκαία πρότυπα και τα εργαλεία στήριξης, που χρειάζονται οι επιχειρήσεις και προκειμένου έτσι να διαμορφωθεί ένα φιλικό προς την καινοτομία πλαίσιο για την ΤΝ.
Οι εταιρείες που αναπτύσσουν συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου, δηλαδή συστήματα που ενδέχεται να απειλήσουν την υγεία, την ασφάλεια ή τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως εκείνα που χρησιμοποιούνται στη βαθμολόγηση εξετάσεων ή στη χειρουργική, θα έχουν επιπλέον μήνες για να συμμορφωθούν ομαλότερα με τους νέους κανόνες, σε μία προσπάθεια τόνωσης της καινοτομίας.
Σύμφωνα με τους επικριτές της εν λόγω πρότασης η καθυστέρηση έως το 2027 για την πλήρη εφαρμογή αυστηρών κανόνων για συστήματα υψηλού κινδύνου, όπως εκείνα που χρησιμοποιούνται στην αστυνόμευση, τη μετανάστευση, την απασχόληση, την εκπαίδευση ή την πρόσβαση σε κοινωνικές παροχές, θα διευκολύνει τη χρήση προσωπικών και ακόμη και ευαίσθητων δεδομένων για την εκπαίδευση ΤΝ κατά την κρίση των εταιρειών, αντί της ρητής συγκατάθεσης των πολιτών, ενώ το δικαίωμα αντίρρησης παραμένει σε μεγάλο βαθμό θεωρητικό, καθώς τα δεδομένα που έχουν ενσωματωθεί σε μοντέλα ΤΝ είναι πρακτικά αδύνατο να αφαιρεθούν.
Το ευρωπαϊκό πολιτικό γίγνεσθαι διχάζεται:
«Η Ευρώπη δεν μπορεί να μείνει πίσω» vs «Η Ευρώπη έρμαιο έξωθεν πιέσεων»
Μετά από μια μακρά περίοδο εντατικής ρυθμιστικής δραστηριότητας, η ευρωπαϊκή ατζέντα φαίνεται να μετατοπίζεται. Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Μάριο Ντράγκι, προειδοποίησε σε έκθεσή του το περασμένο φθινόπωρο ότι η Ευρώπη έχει μείνει πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα στην καινοτομία και υστερεί στις αναδυόμενες τεχνολογίες που θα καθορίσουν τη μελλοντική ανάπτυξη, όπως η ΤΝ. Παράλληλα, η ΕΕ έχει δεχθεί έντονες πιέσεις από την κυβέρνηση Τραμπ για τον περιορισμό της ψηφιακής νομοθεσίας.
Ο επίτροπος Οικονομίας της ΕΕ, Βάλντις Ντομπρόβσκις, δήλωσε ότι «η Ευρώπη δεν έχει μέχρι στιγμής αποκομίσει τα πλήρη οφέλη της ψηφιακής επανάστασης και δεν μπορεί να συνεχίσει να πληρώνει το τίμημα της αδυναμίας να συμβαδίσει με έναν κόσμο που αλλάζει». Σύμφωνα με τον ίδιο, τα προτεινόμενα μέτρα θα εξοικονομήσουν σε επιχειρήσεις και καταναλωτές περίπου 5 δισ. ευρώ σε διοικητικό κόστος έως το 2029.
Μεταξύ των επικριτών, ωστόσο, συγκαταλέγεται ο Τιερί Μπρετόν, πρώην Επίτροπος αρμόδιος για την εσωτερική αγορά ο οποίος έγραψε στην εφημερίδα Guardian ότι η Ευρώπη οφείλει να αντισταθεί στις προσπάθειες αποδόμησης του ψηφιακού της πλαισίου «υπό το πρόσχημα της απλοποίησης ή της αντιμετώπισης μιας υποτιθέμενης αντι-καινοτομικής προκατάληψης».
Από την πλευρά της Επιτροπής, η αντιπρόεδρος αρμόδια για την τεχνολογική πολιτική, Χένα Βίρκουνεν, απέρριψε τους ισχυρισμούς ότι οι αλλαγές υπαγορεύονται από πιέσεις των ΗΠΑ. Τόνισε ότι στόχος είναι η στήριξη των ευρωπαϊκών νεοφυών επιχειρήσεων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ώστε να αναπτυχθούν και να καινοτομήσουν εντός της ΕΕ.
Παράλληλα, απέρριψε τις κατηγορίες ότι ο AI Act αποδυναμώνεται, υποστηρίζοντας ότι οι παρεμβάσεις είναι απαραίτητες για την ορθή λειτουργία των ευρωπαϊκών νεοφυών επιχειρήσεων (start-up).
Αξιωματούχοι της ΕΕ υποστήριξαν ότι οι χρήστες/χρήστριες θα εξακολουθήσουν να έχουν τον έλεγχο των δεδομένων τους στο διαδίκτυο. Oι νέοι κανόνες για τα cookies —τα αρχεία που αποθηκεύονται στις συσκευές των χρηστών ώστε οι ιστότοποι να τους αναγνωρίζουν— στοχεύουν στην απλοποίηση της διαδικασίας μέσω συγκατάθεσης με ένα κλικ. Όπως δήλωσε η Βίρκουνεν, «όλοι μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι έχουμε αφιερώσει υπερβολικά πολύ χρόνο αποδεχόμενοι ή απορρίπτοντας cookies».
Αίτημα για ευρύτερες απλουστεύσεις
Το ευρωπαϊκό επιχειρείν υποδέχθηκε θετικά τις προτάσεις, εκφράζοντας ωστόσο την άποψη ότι δεν είναι επαρκείς. Εκπρόσωπος της Ένωσης Βιομηχανίας Υπολογιστών και Επικοινωνιών (CCIA), στα μέλη της οποίας περιλαμβάνονται οι Amazon, Apple, Google και Meta, δήλωσε ότι «οι προσπάθειες απλοποίησης των ψηφιακών και τεχνολογικών κανόνων δεν μπορούν να σταματήσουν εδώ», ζητώντας μια πιο φιλόδοξη και συνολική αναθεώρηση του ψηφιακού κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ.
Αντιδράσεις
Σύμφωνα με την EDRi, οι αλλαγές θα επιτρέψουν «την ανεξέλεγκτη χρήση των πιο ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των πολιτών για την εκπαίδευση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης», ενώ οι προτεινόμενες εξαιρέσεις στους κανόνες διαδικτυακής ιδιωτικότητας θα δώσουν τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε δεδομένα από κινητά τηλέφωνα και προγράμματα περιήγησης χωρίς ρητή άδεια.
Σύμφωνα με σχετικές πηγές, στην καθημερινότητα των πολιτών αυτό μπορεί να μεταφραστεί σε περισσότερη αόρατη παρακολούθηση, περισσότερες αυτοματοποιημένες αποφάσεις με λιγότερη ανθρώπινη εποπτεία και μειωμένη διαφάνεια όταν τα πράγματα πάνε στραβά, γεγονός που θεωρούν ότι σηματοδοτεί μια βαθιά στροφή της ευρωπαϊκής πολιτικής από την προστασία των θεμελιωδών ψηφιακών δικαιωμάτων προς ένα μοντέλο όπου η πρόσβαση στα δεδομένα και η τεχνολογική ανάπτυξη αποκτούν προτεραιότητα.
Πηγή: Guardian