Η έρευνα του ΟΣΔΕΛ «Παιδί και ανάγνωση», που πραγματοποιήθηκε υπό την επιστημονική διεύθυνση του Νίκου Παναγιωτόπουλου, καθηγητή κοινωνιολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών είναι συνέχεια και λογικό επακόλουθο της έρευνας «Αναγνώσεις, αναγνώστες και αναγνώστριες. Το βιβλίο και το κοινό του στην Ελλάδα» για την αναγνωστική συμπεριφορά των Ελληνίδων και των Ελλήνων, που πραγματοποιήθηκε το 2022.

Τα συμπεράσματα της έρευνας:

• Η μαθητεία στην ανάγνωση εγγράφεται αρχικά στα σώματα των παιδιών μέσω των αντίστοιχων οικογενειακών πρακτικών.
• Το παιδί που εμπλέκεται σταθερά και συστηματικά στην αναγνωστική πρακτική (αρχίζει να) κατανοεί τον κόσμο της ανάγνωσης σιγά-σιγά, πολύ καλά, κατά μία έννοια, να τον βιώνει ως αυτονόητο κόσμο.
• Το παιδί που αγαπά την ανάγνωση έχει σφυρηλατηθεί, έχει ανα-τραφεί, έχει υποβληθεί στα καθημερινά οικογενειακά προγράμματα αναγνωστικής δράσης, εν είδει αντικειμενικών δυνητικοτήτων, επειγουσών αναγκών.
• Τα παιδιά κατασκευάζουν την αναγνωστική, κοινωνική πραγματικότητά τους και προσπαθούν ενίοτε να αναδείξουν και να προωθήσουν ή ακόμα και να επιβάλουν τις επιλογές τους, αλλά το κάνουν πάντα με απόψεις, συμφέροντα και αρχές καθορισμένες από τη θέση που κατέχουν μέσα στον κοινωνικό κόσμο που ζουν και επιθυμούν να ζήσουν.
• Το παιδί που αγαπά την ανάγνωση αποτελεί διάσταση του νόμου πως το πολιτισμικό κεφάλαιο πάει στο πολιτισμικό κεφάλαιο.

Οι προτάσεις της έρευνας:

• Έμφαση, από το δημοτικό σχολείο, σε ασκήσεις έκφρασης της σκέψης των παιδιών.
• Στελέχωση κάθε σχολείου με το ίδιο ποσοστό διδασκόντων με διαφορετικά προσόντα και παροχή του ίδιου πολιτιστικού εξοπλισμού.
• Δημιουργία σώματος βοηθών εκπαίδευσης, σωστά αμειβόμενων, με προοπτικές καριέρας, οι οποίοι, έχοντας ειδική κατάρτιση, θα κάνουν φροντιστηριακού τύπου αναγνωστική μελέτη.
• Συμπληρωματικές εκπαιδεύσεις ανάκτησης και επανόρθωσης της αναγνωστικής ικανότητας, τόσο κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς όσο και κατά τη διάρκεια των διακοπών.
• Γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα στους περιφερειακούς και στους περιθωριακούς θεσμούς εκπαίδευσης ή διάδοσης της αναγνωστικής πρακτικής και του σχολικού θεσμού.

Όπως προκύπτει, η άνιση σχέση με την ανάγνωση, την οποία βιώνουν τα παιδιά που προέρχονται από συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, παράγει κοινωνικές, πολιτισμικές και οικονομικές ανισότητες. Σύμφωνα επίσης με τα ευρήματα της μελέτης, προϊόντα ποσοτικής και ποιοτικής έρευνας, ο ρόλος της εκπαίδευσης στη συγκρότηση μιας σχέσης αγάπης του παιδιού με την ανάγνωση είναι ισχυρά καθοριστικός και ποιοτικός.

Με βάση αυτά τα δύο δεδομένα, είναι προφανές ότι αν η πολιτεία και οι εταίροι δεν αναλάβουν δράση, αν δεν ξεκινήσει η προσπάθεια αποκατάστασης των αναγνωστικών ανισοτήτων μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος, οι κοινωνικές και πολιτισμικές ανισότητες θα συνεχίσουν να διευρύνονται εις βάρος των παιδιών που προέρχονται από ευάλωτες ομάδες, στερώντας τους την ευκαιρία για προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική εξέλιξη και κατ’ επέκταση στερώντας τη χώρα από μια καθοριστική συμβολή στην αναγκαία ανάπτυξή της.

O ΟΣΔΕΛ, για την υποστήριξη της πρωτοβουλίας αυτής, σχεδίασε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα επικοινωνίας με κεντρικό σύνθημα «Ξέρεις να διαβάζεις, ξέρεις και τον τρόπο να κάνεις τη ζωή σου καλύτερη. Ας εργαστούμε όλοι μαζί για μια κοινωνία όπου όλα τα παιδιά θα έχουν ίση πρόσβαση στο βιβλίο». Η υλοποίηση του προγράμματος πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία της Εταιρείας Συγγραφέων, του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και των συλλόγων εκδοτών ΑΣΕΒ, ΕΝΕΛΒΙ, ΣΕΒΑ, ΣΕΕΒΙ και ΣΕΚΒ.

Οι δράσεις κορυφώθηκαν με τη διοργάνωση εκδήλωσης, ανοιχτής για το κοινό, τη Δευτέρα 22 Απριλίου 2024 (μία ημέρα πριν την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου και Πνευματικών Δικαιωμάτων), στις 19:00, στο Ολύμπια Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας» (Ακαδημίας 59). Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας στο κοινό και ακολούθησε συζήτηση, στην οποία συμμετείχαν η Βασιλική Νίκα, πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος IBBY-Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Ε.ΔΙ.Π. στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, η Μαρίζα Ντεκάστρο, παιδαγωγός, συγγραφέας, κριτικός παιδικής λογοτεχνίας, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του ΕΚΠΑ, η Άβα Χαλκιαδάκη, πρόεδρος του «Διαβάζοντας μεγαλώνω» και ο Πάνος Χριστοδούλου, γενικός διευθυντής του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, συγγραφέας. Τη συζήτηση συντόνισε ο αρχισυντάκτης της Lifo Γιάννης Πανταζόπουλος. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ).

Τόσο η έρευνα για την αναγνωστική συμπεριφορά των Ελλήνων και των Ελληνίδων όσο και η έρευνα για τη σχέση των παιδιών με την ανάγνωση αποτελούν μέρος του ερευνητικού προγράμματος του Οργανισμού για τον κλάδο του βιβλίου -το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης έρευνες για τις εκδοτικές επιχειρήσεις, τη βιβλιοπαραγωγή και τα σημεία πώλησης.

Μπορείτε να δείτε:

• Την έρευνα εδώ.
• Τη σύνοψη της έρευνας εδώ.
  
• Την παρουσίαση με τα συμπεράσματα και τις προτάσεις (αρχείο ppt) εδώ.
  
• Το βί­ντεο της εκ­δή­λω­σης εδώ.
• Φω­το­γρα­φί­ες (Μενέλαος Μυρίλλας/SOOC) από την εκδήλωση εδώ.
• Τις έντυπες και ψηφιακές εφαρμογές της καμπάνιας εδώ.
• Το οπτικοακουστικό υλικό εδώ. (σκηνοθεσία: Όλγα Μαλέα, παραγωγή: Prosenghisi-Πάνος Παπαδόπουλος).
• Την καμπάνια (φωτογραφίες) στους σταθμούς του Μετρό εδώ.