Η τεχνητή νοημοσύνη κατακτά με ταχύ ρυθμό ολοένα και περισσότερους τομείς που διαμορφώνουν την καθημερινή ζωή της κοινωνίας. Ωστόσο υπάρχουν ακόμη πολλά στάδια μέχρι την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων της. Καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη μετάβαση φαίνεται να διαδραματίζει το ζήτημα της αδειοδότησης περιεχομένου που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα.

Σε ανάλυση της Hayleigh Bosher που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της Διεθνούς Ένωσης Εμπορικών σημάτων, επισημαίνεται πως η ποιότητα των συστημάτων ΤΝ εξαρτάται άμεσα από την ποιότητα των δεδομένων που χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευσή τους. Όσο πιο αξιόπιστο, χωρίς λάθη και καλά οργανωμένο είναι το υλικό που λαμβάνει ένα εργαλείο, τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα που παράγονται. Με άλλα λόγια, η αδειοδοτημένη χρήση ποιοτικού περιεχομένου επιτρέπει στις εταιρείες ΤΝ να μειώνουν τον χρόνο και το κόστος επεξεργασίας των δεδομένων, ενώ παράλληλα διασφαλίζουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των μοντέλων τους. Συνεπώς, η συνεχής πρόσβαση σε αξιόπιστες πηγές πληροφόρησης αποτελεί προϋπόθεση για τη διατήρηση της ποιότητας των συστημάτων ΤΝ στο μέλλον.

Αντιθέτως, όπως αναφέρεται, η μη αδειοδοτημένη χρήση περιεχομένου υπονομεύει το ίδιο το σύστημα πνευματικών δικαιωμάτων, με αποτέλεσμα όταν οι δημιουργοί δεν αμείβονται, η παραγωγή ποιοτικού περιεχομένου να μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Η αδειοδότηση λειτουργεί, επομένως, ως μηχανισμός διατήρησης ενός οικοσυστήματος όπου δημιουργοί και τεχνολογία συνυπάρχουν και ενισχύουν ο ένας τον άλλον.

Στην ανάλυσή της η Hayleigh Bosher αναφέρει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της δυναμικής την περίπτωση του YouTube. Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, η πλατφόρμα θεωρούσε ότι δεν απαιτούνταν άδειες για τη μουσική που ανέβαζαν οι χρήστες, γεγονός που οδήγησε σε πολυετείς δικαστικές διαμάχες με τη μουσική βιομηχανία. Η στροφή προς τη συνεργασία και τις συμφωνίες αδειοδότησης όμως, άλλαξε ριζικά το τοπίο. Μέσα από την καταβολή δικαιωμάτων και τη θεσμική συνεργασία με τους/τις δικαιούχους, το YouTube εξελίχθηκε στη μεγαλύτερη μουσική πλατφόρμα παγκοσμίως, αποδεικνύοντας ότι η αδειοδότηση μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη ανάπτυξης και όχι εμπόδιο.

Από νομικής πλευράς, το δίκαιο πνευματικών δικαιωμάτων ξεκινά από την παραδοχή ότι η χρήση προστατευόμενων έργων απαιτεί άδεια, εκτός αν εφαρμόζεται συγκεκριμένη εξαίρεση. Τα συστήματα ΤΝ εμπλέκονται σε τρία κρίσιμα στάδια με νομικές συνέπειες: την ανεύρεση του εκπαιδευτικού υλικού, την εκπαίδευση του μοντέλου και το αποτέλεσμα που παράγεται. Η δημιουργία και αποθήκευση αντιγράφων έργων για σκοπούς εκπαίδευσης είναι πράξη αναπαραγωγής, ακόμη και όταν τα αντίγραφα είναι προσωρινά ή το περιεχόμενο μετατρέπεται σε μονάδες κειμένου (token), όπως λέξη, αριθμό, σημείο στίξης κ.λπ. μετά από διαχωρισμό.

Οι κίνδυνοι από τη χρήση μη εξουσιοδοτημένου υλικού αποτυπώνονται έντονα στην υπόθεση της εταιρείας Anthropic στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εκπαίδευση μοντέλων σε πειρατικά βιβλία οδήγησε όχι μόνο σε προβλήματα ποιότητας στο παραγόμενο υλικό, αλλά και σε σοβαρές νομικές συνέπειες, με την εταιρεία να έρχεται αντιμέτωπη με αξιώσεις που ανέρχονται σε δισεκατομμύρια δολάρια. Το παράδειγμα αυτό δείχνει ότι η χρήση χωρίς αδειοδότηση μπορεί να έχει πολύ σοβαρότερες συνέπειες σε σύγκριση με τη νόμιμη συνεργασία με τους/τις δικαιούχους.

Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα δεν περιορίζεται μόνο στην εκπαίδευση, αλλά επεκτείνεται και στο αποτέλεσμα των συστημάτων ΤΝ. Όπου το παραγόμενο περιεχόμενο μιμείται ή αναπαράγει ουσιώδη στοιχεία των αρχικών έργων, όπως συμβαίνει με deepfake ή ψηφιακά αντίγραφα, οι κίνδυνοι προσβολής πνευματικών δικαιωμάτων αυξάνονται σημαντικά. Σε αυτό το πλαίσιο, η αδειοδότηση αναδεικνύεται ως βασική προϋπόθεση για μια βιώσιμη και αξιόπιστη ανάπτυξη της ΤΝ, διασφαλίζοντας τόσο την καινοτομία όσο και την προστασία της δημιουργικής εργασίας.

Πηγή: inta.org