ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ
ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ
ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Πνευματικά Δικαιώματα και Τεχνητή Νοημοσύνη

Σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται αδιάκοπα, με τις εξελίξεις να διαδέχονται η μία την άλλη ραγδαία, η αξία και η σημασία της Πνευματικής Ιδιοκτησίας φαίνονται να εξασθενούν στη συνείδηση του κοινωνικού συνόλου, των αναγνωστών/-τριών, των επιχειρήσεων, ακόμα και ίδιων των εκπροσώπων θεσμικών φορέων.

Τι είναι τα Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας;

Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας αποτελούν ένα είδος περιουσιακού στοιχείου, πραγματικό και κατοχυρωμένο. Ανήκουν αποκλειστικά στον/στη δημιουργό τους, και του δίνουν την εξουσία να διαπραγματεύεται τους όρους, επομένως και την αμοιβή για τη χρήση των έργων τους.

Το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας διακρίνεται στο δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα προστασίας του προσωπικού δεσμού των δημιουργών προς το έργο τους (ηθικό δικαίωμα).

Όπως συμβαίνει και με οποιοδήποτε άλλο αγαθό, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί ένα πνευματικό έργο, είτε πρόκειται για κείμενο, ποίημα, πίνακα, γλυπτό, στίχους, μουσική κ.ά. χωρίς την άδεια των δημιουργών ή των εκδοτών. Οι δημιουργοί εισπράττουν αμοιβή για τη δημιουργία των έργων τους μέσω των αδειών που οι ίδιοι χορηγούν.

Εάν είσαι ο/η δημιουργός, η νομοθεσία σου δίνει τη δύναμη να καθορίζεις πώς -πότε και από ποιον μπορεί να χρησιμοποιηθεί η δουλειά σου.

Γιατί οφείλουμε να σεβόμαστε τα Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας;

Η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας δεν είναι απλώς ένα νομικό ζήτημα. Αφορά τη βιωσιμότητα του ίδιου του Πολιτισμού.

Εάν οι δημιουργοί και οι εκδότες/-τριες δεν λαμβάνουν την αμοιβή που δικαιούνται από τη χρήση του έργου τους, χάνουν ένα ουσιαστικό κίνητρο για να συνεχίσουν την παραγωγή πρωτότυπου έργου. Όταν ο σεβασμός των δικαιωμάτων και η αποζημίωση εκλείπουν, τα κίνητρα των δημιουργών φθίνουν, ο Πολιτισμός αποδυναμώνεται και κατευθυνόμαστε σε έναν κόσμο στον οποίο θα λείπουν οι αυθεντικές ιστορίες και τα πρωτότυπα έργα.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη παρεισφρέει ταχύτατα στην καθημερινότητά μας, προσφέροντας μεν απεριόριστες δυνατότητες, αλλά συνιστώντας η ίδια μια σοβαρή απειλή για κάθε μορφή δημιουργίας και για κάθε δημιουργό, όταν η χρήση της δεν εντάσσεται σε ένα σαφές και δίκαιο νομοθετικό πλαίσιο.

Ήδη γινόμαστε θεατές σε μια διαδικασία παραγωγής περιεχομένου που μετασχηματίζεται ταχύτατα και αναδεικνύει ταυτόχρονα σημαντικούς κινδύνους. Ολόκληρα βιβλία παράγονται από συστήματα ΤΝ, μηχανικές μεταφράσεις χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο χωρίς ανθρώπινη επιμέλεια, δεδομένα υπό πνευματική προστασία αντλούνται χωρίς άδεια, και χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων, με αποτέλεσμα να προκύπτουν κείμενα χαμηλής ποιότητας.

Το εκδοτικό οικοσύστημα υποβαθμίζεται, από δημοσίευση βιβλίων χαμηλής ποιότητας, τα οποία συχνά μιμούνται δημοφιλή best-seller χωρίς οι συγγραφείς ή οι εκδότες/-τριες αυτών να έχουν συναινέσει σε τέτοιες ενέργειες. Μόνο το 7% των συγγραφέων έδωσε άδεια χρήσης των έργων του για εκπαίδευση συστημάτων ΤΝ.

Οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, ακόμη και στον χώρο του Τύπου, δημιουργούν προκλήσεις, παρακάμπτοντας ειδησεογραφικούς ιστότοπους. Εμφανίζουν εκτενή αποσπάσματα άρθρων χωρίς αναφορά στην αρχική πηγή και συχνά αναπαράγουν ή/και δημιουργούν «ψευδές» υλικό, στο όνομα υπαρκτών εκδοτικών επιχειρήσεων με μόλις το 23% των Ελλήνων να δηλώνει ότι εμπιστεύεται τα ΜΜΕ.

Παρ’ όλα αυτά, η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο, ειδικά στον ακαδημαϊκό κλάδο, εφόσον χρησιμοποιείται με υπευθυνότητα και διαφάνεια. Όμως δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον άνθρωπο ως δημιουργό. Το υλικό από μόνο του δεν αρκεί. Η δημιουργική διαδικασία που προϋποθέτει φαντασία, πειραματισμό, συναισθηματική και καλλιτεχνική ματιά, καταλήγει να συρρικνώνεται σε ένα μονοδιάστατο «προϊόν».

Σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον, καθίσταται αναγκαία η ενίσχυση της διαφάνειας, της ρύθμισης και της υπεύθυνης χρήσης των τεχνολογιών ΤΝ, και της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων, ώστε να διαφυλαχθούν η ποιότητα και η πρωτοτυπία των παραγόμενων επιστημονικών και πολιτιστικών έργων.

Μάθε περισσότερα για ορισμένες κατηγορίες δημιουργών που επηρεάζονται άμεσα από τις απειλές της ΤΝ.

Συγγραφείς - Εκδότες/-τριες: γιατί καμία ιστορία δεν πρέπει να μένει στη μέση (Περισσότερα διαβάστε εδώ)

Δημοσιογράφους - Εκδότες/-τριες Τύπου: γιατί κανένα άρθρο δεν πρέπει να σταματήσει να γράφεται (Περισσότερα διαβάστε εδώ)

Εικονογράφους - Δημιουργούς εικόνας: γιατί κανένα σκίτσο δεν πρέπει να σταματήσει να σχεδιάζεται (Περισσότερα διαβάστε εδώ)

Ακαδημαϊκούς - Ερευνητές/-τριες: γιατί καμία έρευνα δεν πρέπει να μένει ημιτελής (Περισσότερα διαβάστε εδώ)

Μάθε περισσότερα νέα αναφορικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη πατώντας εδώ

Καμπάνια για τα Πνευματικά Δικαιώματα και την προστασία τους από την Τεχνητή Νοημοσύνη

Ο ΟΣΔΕΛ (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου), που ασχολείται με τη συλλογική διαχείριση και προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και των συγγενικών δικαιωμάτων των δημιουργών και εκδοτών έργων λόγου και εικόνας, καθώς και των δικαιούχων τους, στο πλαίσιο του πολιτιστικού και κοινωνικού έργου του, υλοποιεί Πανελλαδική Ενημερωτική Καμπάνια Ευαισθητοποίησης και Κινητοποίησης προς όφελος τόσο της δημιουργικής κοινότητας (συγγραφείς, εκδότες/τριες, μεταφραστές/τριες, δημοσιογράφοι, ερευνητές/τριες, δημιουργοί εικόνας, εικονογράφοι) όσο και της κοινωνίας στο σύνολό της, με στόχο την προστασία της Πνευματικής Ιδιοκτησίας και την ανάδειξη της επιτακτικής ανάγκης θωράκισής της στις εφαρμογές της ΤΝ, χωρίς επαρκή έλεγχο.

Το σύνθημά μας είναι σαφές: «Μαζί διεκδικούμε την προστασία των Πνευματικών Δικαιωμάτων. Μαζί δίνουμε συνέχεια στη Δημιουργία».
Διότι η προστασία των Πνευματικών Δικαιωμάτων δεν είναι μια τυπική διαδικασία. Είναι η έμπρακτη ενθάρρυνση της ενυπόγραφης συγγραφής, της γνήσιας και ελεύθερης ενημέρωσης, της πρωτότυπης δημιουργίας, του αυθεντικού εκπαιδευτικού περιεχομένου. Είναι η ασπίδα απέναντι στη μαζική και αλόγιστη αναπαραγωγή.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (Focus Bari, Νοέμβριος 2024), 9 στους 10 Έλληνες και Ελληνίδες θεωρούν αναγκαίες τις αυστηρές ρυθμίσεις στη χρήση ΤΝ. Η ΤΝ εξελίσσεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η νομοθεσία, όμως, όχι. Και, στην υπόθεση των Πνευματικών Δικαιωμάτων, κρίσιμα ζητήματα ακόμα εκκρεμούν.

• Δελτίο Τύπου (δείτε εδώ)
• Εργαλειοθήκη με έντυπες και ψηφιακές εφαρμογές (δείτε εδώ)
• Πρωτότυπο οπτικοακουστικό υλικό (δείτε τα βίντεο εδώ)
• Ραδιοφωνικό Spot (θα το βρείτε εδώ)