Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου

ΟΣΔΕΛ

Η ανθεκτικότητα του βιβλίου στην Ευρώπη σε καιρούς πανδημίας

Το εφετινό συνέδριο της «Σχολής για τα Βιβλιοπωλεία Ουμπέρτο & Ελιζαμπέτα Μάουρι», πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά στις 29 Ιανουαρίου, με θέμα την κατάσταση του βιβλίου στην Ευρώπη. Εκδότες και βιβλιοπώλες από την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, παρακολούθησαν τις εργασίες, μετέφεραν πληροφορίες από τις εθνικές αγορές και αντάλλαξαν απόψεις και εκτιμήσεις για τις μελλοντικές εξελίξεις στον κλάδο.

Ο Ricardo Franco Levi, πρόεδρος της Ένωσης Ιταλών Εκδοτών (AIE) και αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Ευρωπαίων Εκδοτών (FEP), στην παρουσίασή του, με θέμα την κατάσταση του βιβλίου στην Ιταλία, έκανε λόγο για μια αύξηση της τάξης του +0,3 στις πωλήσεις των έντυπων βιβλίων, η οποία αγγίζει το +2,4%, όταν συνυπολογίζονται και οι πωλήσεις των ηλεκτρονικών. Οι αριθμοί μπορεί να είναι καθησυχαστικοί, αλλά αποκρύπτουν, όπως τονίζει ο Levi, ένα σενάριο που είναι, όπως θα περίμενε κανείς, πιο περίπλοκο. Η αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου (από 27% το 2019, σε 43% το 2020), οι πωλήσεις ψηφιακών μορφών (eBooks έως +37%, audiobooks έως +94%), η προσπάθεια των αλυσίδων και των μεγαλύτερων βιβλιοπωλείων να διαχειριστούν την πτώση σε ορισμένα τμήματα των καταστημάτων τους (πχ τουριστικές και καλλιτεχνικές εκδόσεις ή επαγγελματικές νομικές εκδόσεις), η μείωση της φωτοτυπικής αναπαραγωγής, που ήρθε ως αποτέλεσμα του κλεισίματος των φωτοαντιγραφικών, καθώς και οι απαιτήσεις και οι προκλήσεις της τηλεκπαίδευσης, είναι μερικά από τα πολυάριθμα και ποικιλόμορφα ζητήματα που ανέδειξε η πανδημία.

Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της ΑΙΕ, «το 2020 μας αφήνει με ανάμεικτα συναισθήματα». Ο Levi εντόπισε τρία θετικά σημεία: τα άμεσα αντανακλαστικά εκδοτών και βιβλιοπωλών, καθώς και την ικανότητά τους να αναδιοργανώνονται, τη συνεργασία μεταξύ των οργανισμών του κλάδου και την αποτελεσματικότητα των μέτρων στήριξης της ιταλικής κυβέρνησης. Αναφορικά με τα αρνητικά, εκτός από τα ζητήματα που περιγράφονται παραπάνω, ο Levi επανέλαβε ότι οι διαδικτυακές πωλήσεις συγκεντρώνονται σε έναν μόνο παίκτη. Σημείωσε επίσης τον αντίκτυπο που είχε στις εκπαιδευτικές εκδόσεις η περιορισμένη ανανέωση των σχολικών εγχειριδίων και, φυσικά, την ακύρωση των εκθέσεων, φεστιβάλ και εκδηλώσεων, το μέλλον των οποίων είναι αβέβαιο.

Οι τάσεις αυτές επιβεβαιώθηκαν και από επαγγελματίες του κλάδου. Ο Alberto Rivolta, διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Feltrinelli, ήταν σαφής σχετικά με το βαρύ πλήγμα που δέχθηκαν τα μεγάλα καταστήματα, που θα χαρακτηρίζονταν στρατηγικά -αυτά δηλαδή που βρίσκονται στο κέντρο των μεγάλων πόλεων, στους σταθμούς, στα αεροδρόμια και στα σημεία με υψηλή επισκεψιμότητα. Την ίδια στιγμή, επισήμανε ότι, τα καταστήματα της αλυσίδας στις μικρότερες πόλεις παρουσίασαν καλύτερα αποτελέσματα. Με δεδομένο ότι σε εθνικό επίπεδο το ηλεκτρονικό εμπόριο σχεδόν διπλασιάστηκε το 2020 -αν και η Ιταλία έχει να καλύψει ένα κενό πέντε ετών συγκριτικά με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες- η στρατηγική του Ομίλου Feltrinelli βασίζεται αφενός, στην προσέγγιση όλων των διαθέσιμων καναλιών πωλήσεων (omnichannel strategy) και αφετέρου, στη στόχευση της εξυπηρέτησης συγκεκριμένων αναγκών των αναγνωστών.

Την εικόνα που επικρατεί στη Γερμανία, μετέφερε η Siv Bublitz, εκπρόσωπος των εκδόσεων S. Fischer Verlage, δίνοντας έμφαση στον κύκλο ζωής των βιβλίων και στα μέτρα για την παράτασή του. Την άνοιξη του 2020, οι εκδόσεις S. Fischer Verlage αποφάσισαν να αναβάλουν την κυκλοφορία 60 τίτλων μέχρι το 2021. Η Bublitz τόνισε ότι αυτό επέτρεψε στον εκδοτικό οίκο να επικεντρωθεί, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, στην προώθηση του υπάρχοντος καταλόγου του, «μια κίνηση που εκτιμήθηκε από τους βιβλιοπώλες».

Ο Jesús Badenes των ισπανικών εκδόσεων Grupo Planeta, εστίασε στους παράγοντες που ενίσχυσαν την ανθεκτικότητα του βιβλίου και όπως χαρακτηριστικά είπε, «ήρθαν για να μείνουν». Μεταξύ αυτών το ηλεκτρονικό εμπόριο και η ανάπτυξη ψηφιακών σημείων συνάντησης με τους αναγνώστες, όπως οι εκδηλώσεις στα κοινωνικά δίκτυα, που άμβλυναν τις συνέπειες της κοινωνικής αποστασιοποίησης. Στα τέλη του 2019, ποσοστό 75% των συνολικών πωλήσεων στην Ισπανία, ήταν έντυπα βιβλία που πωλούνταν σε φυσικά βιβλιοπωλεία. Το 20% ήταν έντυπα βιβλία που διακινούνταν μέσω των ηλεκτρονικών καταστημάτων και το 5% ήταν ηλεκτρονικά βιβλία. Έναν χρόνο μετά, στα τέλη του 2020, το 75% των φυσικών βιβλιοπωλείων έγινε 64% και το ηλεκτρονικό εμπόριο εκτινάχθηκε στο 40%. Για την ενίσχυση της άποψής του, ο Badenes ανέφερε το παράδειγμα της Πορτογαλίας, η οποία, σε αντίθεση με την Ισπανία, δεν έδωσε έμφαση στην ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και η χρονιά έκλεισε με πτώση -19%.

Από την άλλη πλευρά, ο Arnaud Nourry, πρόεδρος των γαλλικών εκδόσεων Hachette Livre, εξέφρασε σκεπτικισμό για τη διατήρηση των «ψηφιακών συνηθειών» στη μετά Covid-19 εποχή. Οι Γάλλοι, όπως είπε, αγαπούν τα βιβλία και τα βιβλιοπωλεία και αγωνίστηκαν για να παραμείνουν ανοιχτά, «κάτι που δεν έκαναν για τα κομμωτήρια και τις αθλητικές εγκαταστάσεις». Το ηλεκτρονικό εμπόριο, το οποίο είναι λιγότερο καθιερωμένο σαν συνήθεια, συγκριτικά με το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αμερική, ήταν αναμφισβήτητα μια διέξοδος κατά τη διάρκεια του lockdown, αλλά όπως πιστεύει ο Nourry, μέσα στα επόμενα δύο με τρία χρόνια, θα επιστρέψει στα προ-πανδημίας επίπεδα.

Τέλος, το μήνυμα που έρχεται από τα βιβλιοπωλεία που λειτουργούν στην Ευρώπη, εστιάζει σε δύο σημεία: πρώτον, στη χρησιμοποίηση όλων των διαθέσιμων καναλιών πωλήσεων για την εξυπηρέτηση των αναγνωστών και δεύτερον, στη σπουδαιότητα και την αξία του φυσικού βιβλιοπωλείου. Αυτό υπογράμμισε ο Michael Busch, της γερμανικής αλυσίδας βιβλιοπωλείων Thalia, δηλώνοντας ότι στόχος είναι να εξισορροπιστεί η απόδοση των τριών περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας (φυσικά καταστήματα, ηλεκτρονικό εμπόριο και ηλεκτρονικά καταστήματα) στο εγγύς μέλλον. Η Ewa Szmidt-Belcarz, της πολωνικής αλυσίδας Empik (η Πολωνία έκλεισε το έτος κάτω από -2%), πρόσθεσε ότι «το μέλλον των εκδόσεων βρίσκεται στην καινοτομία του δημιουργικού οικοσυστήματος». Ο James Daunt (Waterstones και Barnes & Noble), συμφώνησε με την άποψη αυτή, αλλά δεν υποτίμησε τη σημασία του ηλεκτρονικού εμπορίου -είτε εν καιρώ πανδημίας, είτε την επόμενη ημέρα. Σύμφωνα με τον Daunt, τα βιβλιοπωλεία είναι σημεία, όπου μπορεί κάποιος να βρει όλα όσα δίνουν τροφή στο μυαλό, «εκπαιδευτικά παιχνίδια, παζλ... αλλά όχι άλλα αρωματικά κεριά!», και ο βιβλιοπώλης επάγγελμα που απαιτεί διαρκή επένδυση στην επαγγελματική κατάρτιση.

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε τη μετάφραση από τα ιταλικά στα αγγλικά, ολόκληρου του άρθρου της Alessandra Rotondo. Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στην Giornale della libreria.

Εδώ μπορείτε να παρακολουθήσετε τη συζήτηση με υπότιτλους στα αγγλικά.

(Φεβρουάριος 2021)

  Επιστροφή