ΟΣΔΕΛ
Χαρτογράφηση της παραχώρησης δικαιωμάτων μετάφρασης στην Ευρώπη: Προκλήσεις και ευκαιρίες για τη γλωσσική πολυμορφία
Δημοσιεύτηκε 1 Νοεμβρίου, 2024
Οι ευρωπαϊκές εκδόσεις, ειδικά από μικρότερες χώρες, χρειάζονται υποστήριξη προκειμένου να διεισδύσουν σε ξένες αγορές, ενώ εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη ανισορροπία ανάμεσα στους τίτλους που αγοράζονται και πωλούνται σε σύγκριση με την αγγλόφωνη αγορά. Παράλληλα, η Ασία αναδεικνύεται ως πιθανή περιοχή για μεγάλη επέκταση, ενώ το εμπόριο μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών παραμένει κυρίαρχο.
Τα παραπάνω είναι μερικά στοιχεία που προκύπτουν από την ανάλυση σχετικά με την αγορά και την πώληση δικαιωμάτων μετάφρασης μεταξύ ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του “Aldus Up”, του δικτύου ευρωπαϊκών εκθέσεων που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης.
Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη Φρανκφούρτη αποτελούν ένα πρώτο βήμα στην προσπάθεια της Aldus Up να καταστήσει συγκρίσιμες τις αναλύσεις που διεξάγονται από διάφορες χώρες και, ταυτόχρονα, να προτείνει ένα πρότυπο στις χώρες που δεν διαθέτουν ακόμη εργαλείο μέτρησης των αγορών και των πωλήσεων ή σκοπεύουν να το βελτιώσουν. Στην ανάλυση αντλήθηκαν στοιχεία από οκτώ χώρες: δύο από αυτές, η Γαλλία και η Γερμανία, συμμετείχαν μοιράζοντας τα αποτελέσματα των αντίστοιχων εθνικών τους ερευνών, ενώ οι άλλες έξι - Αυστρία, Λετονία, Ιταλία, Λιθουανία, Πορτογαλία και Ρουμανία - συνέλεξαν στοιχεία σύμφωνα με το πιλοτικό σχέδιο που πρότεινε η Aldus Up. Για το λόγο αυτό, για τη Γαλλία και τη Γερμανία είναι διαθέσιμα μόνο στοιχεία για τις εξαγωγές και όχι για τις αγορές.
Όσον αφορά την πώληση δικαιωμάτων στο εξωτερικό, το 2022 η Γαλλία υπέγραψε 12.423 συμβάσεις, η Ιταλία 7.889, η Γερμανία 6.655, η Αυστρία 90, η Πορτογαλία 63, η Ρουμανία 14, η Λιθουανία 7 και η Λετονία 6. Στην απόκτηση δικαιωμάτων, η Ιταλία έχει 9.432 συμβάσεις, η Ρουμανία 450, η Πορτογαλία 340, η Λετονία 294, η Αυστρία 86 και η Λιθουανία 7.
Οι ενδοευρωπαϊκές πωλήσεις αντιπροσωπεύουν περίπου το 65-70% των συνολικών πωλήσεων για κάθε χώρα, με την Πορτογαλία να έχει το χαμηλότερο ποσοστό (59%) και τη Λιθουανία το υψηλότερο (100%). Η Ασία, ως αγορά, αποτελεί το 5% των πωλήσεων για την Πορτογαλία, το 11% για την Αυστρία, το 19% για την Ιταλία, το 21% για τη Γαλλία και το 25% για τη Γερμανία. Σε αντίθεση οι συνολικές συναλλαγές για τη Βόρεια Αμερική είναι πιο περιορισμένες με σημαντικότερες τη Λετονία (17%) και την Πορτογαλία (32%).
Όπως ανέφερε ο Bruno Giancarli από την Ένωση Ιταλών Εκδοτών «τα στοιχεία δείχνουν ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ των μεγάλων και των μικρών ευρωπαϊκών χωρών, με μεγάλη δυσκολία ειδικά για τις μικρές να προσεγγίσουν τις ξένες αγορές, ιδίως τις αγγλόφωνες. Αυτό αντανακλάται στην αυξανόμενη μείωση της ποικιλομορφίας στην Ευρώπη».
Επιπλέον τόνισε πως το 50% των δικαιωμάτων που αγοράζονται στην Ευρώπη αναφέρεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, γεγονός που επιβεβαιώνει την ανάγκη για υποστήριξη της μετάφρασης που προωθεί επίσης την εξάπλωση άλλων γλωσσών» για την εξισορρόπηση της κυριαρχίας της αγγλικής γλώσσας. Τέλος, η ασιατική αγορά αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη διέξοδο, αλλά η συγκέντρωση περισσότερων δεδομένων θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά τους εκδότες και τους υπεύθυνους στην χάραξη πολιτικής.
Από την πλευρά της η μεταφράστρια, εκδότρια και πρόεδρος της Ένωσης Εκδοτών της Λετονίας, Renate Punka, καταλήγει σε παρόμοια συμπεράσματα προσθέτοντας πως από το ποσοστό των βιβλίων που εκδίδονται σε μετάφραση στην Ευρώπη, εκτιμάται ότι το περίπου 25% και το 54% αυτών είναι από τα αγγλικά.
Πράγματι η κυριαρχία της αγγλοαμερικανικής εκδοτικής παραγωγής βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι εξυπηρετεί μια τεράστια "εγχώρια" αγορά, που περιλαμβάνει 500 εκατομμύρια φυσικούς ομιλητές αγγλικών, καθώς και ακόμα περισσότερους που μπορούν να διαβάσουν στα αγγλικά. Επιπλέον, η επιτυχία αυτή στηρίζεται στη μεγάλη και ποικίλη παραγωγική τους ικανότητα, καθώς οι εκδοτικοί οίκοι στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι εξαιρετικά αποτελεσματικοί στο να εντοπίζουν, να εκδίδουν και να προωθούν βιβλία, ενώ υποστηρίζουν τους συγγραφείς να χτίσουν τη διεθνή τους φήμη και παρουσία. Επίσης, διαθέτουν ένα εκτεταμένο δίκτυο μεταφραστών, οι οποίοι μπορούν να μεταφράσουν βιβλία σε σχεδόν οποιαδήποτε γλώσσα στον κόσμο.
Αντίθετα, «πολλοί ευρωπαίοι εκδότες είναι πρόθυμοι να φέρουν μεγαλύτερη γλωσσική και πολιτιστική ποικιλομορφία στο ευρωπαϊκό λογοτεχνικό τοπίο, έχοντας τη δυνατότητα να βασίζονται σε αφοσιωμένους εταίρους όπως συγγραφείς, μεταφραστές, βιβλιοπώλες, εκθέσεις βιβλίου, λογοτεχνικά φεστιβάλ, βιβλιοθήκες και πολλούς άλλους. Χρειάζεται όμως υποστήριξη με τη μορφή δημόσιας χρηματοδότησης σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο ώστε να ξεπεραστούν τα γλωσσικά, πολιτιστικά και αγοραία εμπόδια που εμποδίζουν τα ευρωπαϊκά βιβλία να ταξιδέψουν ευκολότερα στην Ευρώπη», τονίζει Renate Punka.
Σημειώνεται πως αρκετά κράτη στην Ευρώπη υποστηρίζουν την εξαγωγή δικαιωμάτων με δημόσια κονδύλια (και σε ορισμένες περιπτώσεις ενθαρρύνονται επίσης οι μεταφράσεις στο εσωτερικό), αλλά όχι πάντα με επαρκή κονδύλια. Η Γαλλία, η Γερμανία και η Ολλανδία έχουν στήριξη ύψους 1-2 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως, ενώ στη Σουηδία, τη Ρουμανία, την Ισπανία, τη Φινλανδία και την Ιταλία τα ποσά κυμαίνονται μεταξύ 500 χιλιάδων και ενός εκατομμυρίου ευρώ. Όλες οι άλλες χώρες, ωστόσο, βρίσκονται κάτω από αυτά τα επίπεδα.
Πηγή: Giornale della Libreria
