ΟΣΔΕΛ
Νέο πρωτόκολλο για την προστασία του ελεύθερου περιεχομένου από τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης
Ως γνωστόν, με την ψήφιση του ν. 4996/2022 η Ελλάδα ενσωμάτωσε στο εθνικό δίκαιο την Οδηγία (ΕΕ) 790/2019 για τα πνευματικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά. Αναμφίβολα, το νέο δικαίωμα εκδότη Τύπου, για την επιγραμμική χρήση των εκδόσεων από παρόχους της κοινωνίας της πληροφορίας, είναι η σημαντικότερη ρύθμιση του εν λόγω νόμου.
Εξίσου σημαντική όμως είναι και η ρύθμιση σχετικά με τις διαδικασίες εξόρυξης κειμένων και δεδομένων (Text and Data Mining – TDM). Ήδη, πριν από την ευρεία διάδοση των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης (AI), η εξόρυξη κειμένων και δεδομένων ήταν διαδεδομένη πρακτική. Πλέον, με τα εργαλεία AI να αυξάνονται τόσο αριθμητικά όσο και σε απόλυτους αριθμούς χρηστών, το TDM αποτελεί παγιωμένη πρακτική, καθώς είναι η διαδικασία μέσω της οποίας εκπαιδεύονται οι αλγόριθμοι της AI προκειμένου να παραγάγουν τα αποτελέσματά τους.
Αν μπορούσαμε να περιγράψουμε τη διαδικασία του TDM χωρίς τεχνικούς όρους, θα λέγαμε ότι πρόκειται για τον μηχανικό εντοπισμό κειμένων και δεδομένων που είναι ελεύθερα διαθέσιμα στο διαδίκτυο και την αναπαραγωγή τους με σκοπό την εκπαίδευση του αλγόριθμου μέσω συσχετισμών, συγκρίσεων, στατιστικών, δημιουργίας μοτίβων (pattern) κλπ.
Είναι γεγονός ότι με τις τεχνολογίες της τεχνητής νοημοσύνης αναπτύσσονται πληθώρα επιχειρηματικών εφαρμογών, οι οποίες εκτιμάται ότι θα αποφέρουν σημαντικότατα έσοδα στις εταιρίες που θα τις εκμεταλλευτούν. Για να μην δημιουργηθεί λοιπόν ένα νέο χάσμα αξίας, μεταξύ των εταιριών που παράγουν πρωτογενώς περιεχόμενο -επενδύοντας σημαντικότατους υλικούς και ανθρώπινους πόρους- και των εταιριών που θα εκμεταλλεύονται αυτό το περιεχόμενο -αναπτύσσοντας εφαρμογής τεχνητής νοημοσύνης- με δεδομένο ότι όλα τα έσοδα θα τα καρπώνονται οι δεύτερες σε βάρος των πρώτων, είναι επιτακτική ανάγκη οι εκδότες να προστατέψουν το περιεχόμενό τους.
Ο νέος νόμος, έρχεται να υιοθετήσει τη σχετική πρόβλεψη της Οδηγίας για το TDM, όπου πλέον προβλέπεται η δυνατότητα των δικαιούχων να δηλώσουν ότι δεν επιθυμούν (opt-out), τη «σάρωση» των έργων τους από τις αντίστοιχες μηχανές (crawlers). Πρακτικά, αυτό εφαρμόζεται με την ανάρτηση ενός μηχαναγνώσιμου κειμένου στην ιστοσελίδα όπου βρίσκονται τα έργα των δικαιούχων. Όπως είναι προφανές, η ανάρτηση ενός κειμένου δεν αποκλείει μηχανικά την πρόσβαση των crawlers, ωστόσο καθιστά τη συλλογή των δεδομένων παράνομη και πρακτικά δημιουργεί τη νομική βάση για την απαγόρευσή της ή για τη διεκδίκηση αμοιβής από τη χορήγηση σχετικής άδειας.
Στην κατεύθυνση αυτήν, ομάδα ειδικών, αποτελούμενη από εκπροσώπους φορέων του εκδοτικού χώρου (FEP, AIE, EDRLab), σχεδίασε και ανέπτυξε ένα πρωτόκολλο επικοινωνίας (Text and Data Mining Reservation Protocol – TDMRep), προκειμένου οι εκδότες να μπορούν να εξαιρούν το σύνολο ή μέρος του περιεχομένου που διαθέτουν στο διαδίκτυο από την επεξεργασία του από τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης. Η εφαρμογή του πρωτοκόλλου αυτού είναι απλή, αρκεί σε έναν προκαθορισμένο φάκελο (/.well-known), του web server να τοποθετηθεί ένα συγκεκριμένο αρχείο (tdmrep.json), που περιγράφει είτε συνολικά, είτε αναλυτικά για κάθε αντικείμενο (κείμενο, φωτογραφία, βίντεο κλπ.), που υπάρχει στον ιστότοπο αν επιτρέπεται, απαγορεύεται ή επιτρέπεται κατόπιν άδειας η επεξεργασία του από εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης (παράδειγμα για απαγόρευση χρήσης όλου του περιεχομένου του ιστοτόπου).
Το συγκεκριμένο πρωτόκολλο απευθύνεται σε εκδότες βιβλίου και Τύπου, οι οποίοι διαθέτουν ελεύθερα στο διαδίκτυο άρθρα, ολόκληρα βιβλία ή αποσπάσματα βιβλίων τους. Εφαρμόζοντας το πρωτόκολλο αυτό, οι εκδότες προστατεύουν το περιεχόμενό τους, το οποίο προορίζεται για τους χρήστες και όχι για τους αλγόριθμους. Ο ΟΣΔΕΛ παρακολουθεί στενά τις καταιγιστικές εξελίξεις που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη και το Τμήμα μηχανοργάνωσης του Οργανισμού είναι στη διάθεση των συμβασιούχων που χρειάζονται περαιτέρω διευκρινίσεις ή υποστήριξη σχετικά με την εφαρμογή του πρωτοκόλλου επικοινωνίας (Text and Data Mining Reservation Protocol – TDMRep). Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν στην ηλεκτρονική διεύθυνση it@osdel.gr.
(Φεβρουάριος 2024)
