ΟΣΔΕΛ
Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2023: Στη Ρέα Γαλανάκη το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων
Από το Υπουργείο Πολιτισμού ανακοινώθηκαν τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2023, για βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2022. Στη Ρέα Γαλανάκη απονέμεται το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για τη συνολική προσφορά της.
Το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2023 απονέμεται ομόφωνα στην Ισμήνη Καρυωτάκη, για το έργο της «Φυγόδικος δεν ήμουν», Eκδόσεις Ποταμός.
Το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος-Νουβέλας 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, για το έργο του «Το όνομά σου», Eκδόσεις Το Ροδακιό.
Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2023 απονέμεται ομόφωνα στον Σταύρο Ζαφειρίου, για το έργο του «Πράσινος ουρανός, μπλε χορτάρι», Eκδόσεις Νεφέλη.
Το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Χρήστο Λούκο, για το έργο του «Η Ερμούπολη της Σύρου (1821-1950). Από το Λίβερπουλ της Ανατολικής Μεσογείου στη βαμβακούπολη των Κυκλάδων», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας-Bιογραφίας-Χρονικού-Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στους Σπύρο Παπαϊωάννου – Κώστα Βλησίδη για το έργο τους «Το φρικτόν τέμενος της αμαρτίας (Α’ Μέρος: Το πορνείο των Βούρλων Δραπετσώνας μέσα από γραπτές πηγές, Β’ Μέρος: Ιχνηλάτηση του τόπου και του χρόνου των «Βούρλων» της Δραπετσώνας)», έκδοση Ινστιτούτου Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας και της Ιστορίας των Επιχειρήσεων.
Το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Άρη Αλεξανδρή, για το έργο του «Πώς ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έχασε τα πάντα», Eκδόσεις Μεταίχμιο.
Το Ειδικό Κρατικό Βραβείο 2023 για βιβλίο που προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα, απονέμεται ομόφωνα στον Γιάννη Πάσχο, για το έργο του «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού», Eκδόσεις Περισπωμένη.
Τέλος, η Επιτροπή αποφάσισε κατά πλειοψηφία την απονομή τιμητικής διάκρισης στο λογοτεχνικό περιοδικό «Κοράλλι».
Κρατικά βραβεία λογοτεχνικής μετάφρασης
Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα 2023 απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στη Μυρτώ Καλοφωλιά, για τη μετάφραση του έργου του Anthony Doerr «Νεφελοκοκκυγία», Εκδόσεις Πατάκη, και στον Σωτήρη Σουλιώτη, για τη μετάφραση του έργου του Jon Fosse «Το άλλο όνομα», Εκδόσεις Gutenberg.
Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά 2023 απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Παύλο Καλλιγά, για τη μετάφραση του έργου του Πλάτωνα «Παρμενίδης», Εκδόσεις Στιγμή, και στον Θεόδωρο Κ. Στεφανόπουλο, για τη μετάφραση του έργου του Ηρώνδα «Μιμίαμβοι», Εκδόσεις Κίχλη.
Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα 2023 απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Jean-Marc Laborie, για τη μετάφραση του έργου του Χριστόφορου Μηλιώνη «Καλαμάς κι Αχέρων» στη γαλλική γλώσσα [Christoforos Milionis Kalamás et Achéron, εκδόσεις L’Harmattan], και στην Riikka Pulkkinen, για τη μετάφραση ανθολογίας σύγχρονων ελλήνων ποιητών στη φινλανδική γλώσσα [Aurinkokello: Nykykreikkalaisia, εκδόσεις Enostone Kustannus].
Η Επιτροπή για τα Βραβεία Λογοτεχνίας και το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων, το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα, το Ειδικό Θεματικό Βραβείο και τα Βραβεία Δοκιμίου – Μαρτυρίας αποτελείται από τους/τις:
- Ευριπίδη Γαραντούδη, Καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. συναφούς γνωστικού αντικειμένου), Πρόεδρος
- Ανδρέας Μήτσου, Συγγραφέας, Αντιπρόεδρος
- Λητώ Ιωακειμίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια Συγκριτικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας (Τομέας Νεοελληνικής Φιλολογίας) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. συναφούς γνωστικού αντικειμένου)
- Ελένη Κουτριάνου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: Θεωρίας της Λογοτεχνίας - Συγκριτικής Γραμματολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. συναφούς γνωστικού αντικειμένου)
- Καλλιόπη (Πόπη) Αρωνιάδα, Συγγραφέα
- Ηλία Καφάογλου, Συγγραφέα
- Γεώργιο Ρούσκα, Κριτικό
- Κωνσταντίνα (Ντίνα) Σαρακηνού, Κριτικό
- Σταύρο Σταμπόγλη, Κριτικό
Στη συνεδρίαση της 4ης Μαρτίου 2024, η Επιτροπή Απονομής Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων 2023 για το έτος 2022, κατέληξε στις εξής αποφάσεις:
Το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων απονέμεται στη Ρέα Γαλανάκη για τη συνολική προσφορά του έργου της στα γράμματα
Η ποιητική αντίληψη με την οποία η Ρέα Γαλανάκη επεξεργάζεται τη γλώσσα στο πεζογραφικό έργο της –εξάλλου είχε προηγηθεί η θητεία της στην ποίηση– δημιουργεί πλέγματα συνδηλώσεων που παρασέρνουν τους αναγνώστες σε παλίμψηστα εικόνων, αισθημάτων και προβληματισμών. Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο “η μετά τη ζωή ζωή των γυναικών” (Ελένη ή Ο Κανένας), τα πολλαπλά φαντασιωσικά υποστρώματα του “λαβυρίνθου” (Ο αιώνας των λαβυρίνθων) και πλείστα όσα άλλα παραδείγματα καθιστούν την παρακολούθηση των πεζογραφημάτων της μια πολυδιάστατη εμπειρία. Η Ρέα Γαλανάκη έχει κατορθώσει να ανοίξει νέους δρόμους στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την εγγραφή της Ιστορίας και του ιστορικού βιώματος στο σύγχρονο λογοτεχνικό κείμενο. Παράλληλα, οι εθνοτικές και οι έμφυλες ταυτότητες, με τα εσωτερικά ρήγματα και τις αντιπαραθέσεις τους, προβάλλουν σπαρακτικά στο έργο της, μέσα σε όλη τη δυναμική της μεταμοντέρνας αντιφατικότητάς τους. Για να επιτευχθεί αυτό οι ήρωες της Γαλανάκη καταγράφουν το παρελθόν, ανακαλύπτουν προγονικές μνήμες, συλλέγουν μαρτυρίες, περνούν από λεπταίσθητες ψυχολογικές διακυμάνσεις, μάχονται υπαρξιακά με τον εαυτό τους και αναζητούν την αυτογνωσία.
Η Γαλανάκη σε όλο της το έργο αφουγκράζεται το παρελθόν έχοντας βαθιά συναίσθηση ότι η μνήμη διασώζει το ιστορικό γίγνεσθαι του παρόντος. Συγκρίνοντας διακειμενικά τα έως σήμερα λογοτεχνικά έργα της Γαλανάκη, από τον εμβληματικό Βίο του Ισμαήλ Φερίκ Πασά, την πρώτη της και βραβευμένη κατάθεση μυθιστορήματος στην ελληνική γραμματεία, έως και το Εμμανουήλ και Αικατερίνη, το αυτοβιογραφικό και αυτοαναφορικό μυθιστόρημά της, ο αναγνώστης αλλά και ο σύγχρονος ή μελλοντικός μελετητής του συνόλου του έργου της μπορεί να εντοπίσει σημαντικές αφηγηματικές τεχνικές, εγκιβωτισμένη ροή, φιλοσοφικό στοχασμό, λογοτεχνικό μεταβολισμό μαρτυριών, συγκροτημένο έντεχνο λόγο, οριοθετημένο πολιτισμικό, ιδεολογικό και φιλοσοφικό πλαίσιο και περίτεχνους λογοτεχνικούς χειρισμούς. Παράλληλα, μπορεί να εισχωρήσει βαθιά στη γλωσσική αισθητική της συγγραφέα και να ανακαλύψει τον σεβασμό της για την ελληνική γλώσσα, γεγονός που αναντίρρητα δηλώνει την υψηλή αφηγηματική της δεινότητα.
Έργα της Γαλανάκη έχουν μεταφραστεί σε δεκαεπτά γλώσσες.
Το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος απονέμεται ομόφωνα στο βιβλίο της Ισμήνης Καρυωτάκη, «Φυγόδικος δεν ήμουν», Εκδόσεις Ποταμός
Τον Αύγουστο του 1972, μια νύχτα με απρόβλεπτη καταιγίδα, ένα νεαρό ζευγάρι προσπαθεί να διαφύγει προς την Αλβανία με πεζοπορία στην κοίτη του Βίκου-Βοϊδομάτη-Αώου. Αλλά το ποτάμι γίνεται αδιάβατο και ως μοναδική λύση, την επόμενη μέρα, προβάλλει η ολιγοήμερη φιλοξενία σε αρχοντικό της Κόνιτσας, το οποίο διαφεντεύει η αμετανόητη βασιλόφρων θεία της κοπέλας. Η διαμονή των δύο νέων μετατρέπεται σε μια επιφυλακτική, εμμονική παρακολούθηση, με διασταυρωνόμενα βλέμματα και μυστικά, ενώ χρόνια αργότερα, η πρωταγωνίστρια επιστρέφει μόνη της στο παλιό οικογενειακό σπίτι, με αποτέλεσμα ο ιστορικός καμβάς της υπόθεσης να διευρύνεται από την Εθνική Αντίσταση και τον Εμφύλιο μέχρι τη δικτατορία και τη Μεταπολίτευση, καθώς το παρελθόν σχηματίζει διαρκώς κανάλια διαφυγής σε μεταγενέστερες χρονικές φάσεις – μετακινούμενο σε μια ευρεία κλίμακα.
Η διαχείριση των εσωτερικών φωνών γίνεται με ιδιαίτερη μαεστρία, που παραπέμπει τον αναγνώστη σε σημαντικούς μοντερνιστές. Ταυτόχρονα, εντυπωσιάζει η φωκνερικών διαστάσεων απόδοση του τοπίου και της γεωγραφίας, πρωτίστως του υδάτινου στοιχείου, του ποταμού, γύρω από τον οποίο τα πάντα γυρίζουν και μορφοποιούνται. Η αποσιώπηση του ονόματος της Κόνιτσας, που υπονοείται μέσα από τη σχέση της με τον Αώο, ενισχύει πρωτότυπα τις τεταμένες στιγμές των ιστορικών κύκλων. Η ίδια η φύση, περνώντας μέσα από τον απόηχο της μνήμης, εξαναγκάζει στην τραγική αναδρομή, ενώ η απόδοση του χωροχρόνου διαθέτει μεγάλη υπαινικτική δύναμη. Μέσα σε αυτό το σύστημα, ιδεολογίες, ήθη, ταυτότητες και αισθήματα συγκρούονται και πληγώνονται, δημιουργώντας όμως και εστίες έκλυσης φωτός: ο έρωτας, η συγγενική αγάπη και φροντίδα πάνω από έριδες και πολιτικές, ο αγώνας για την ελευθερία και για τον άνθρωπο.
Το Κρατικό Βραβείο στην κατηγορία Διήγημα-Νουβέλα απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη για το βιβλίο του «Το όνομά σου», Εκδόσεις Το Ροδακιό
Στην αλληγορική μικρής έκτασης νουβέλα του Χατζηγιαννίδη, με γραφή πυκνή και άρτια αφηγηματική τεχνική, ο δόκιμος συγγραφέας καταθέτει ένα αφήγημα που παραπέμπει σε γράμμα, ένα ιδιότυπο γράμμα από έναν γιο προς τον πατέρα του. Στόχος, η εξομολόγηση, η απολογία, η εξιλέωση, η λύτρωση, εντέλει. Τα συναισθήματα παραμένουν σε υψηλό σημείο βρασμού, ο τόνος, χαμηλόφωνος, τα υποστηρίζει. Ο γιος επιστρέφει, ύστερα από οκτώμισι χρόνια στη φυλακή, στο σπίτι, όπου φαινομενικά τίποτα δεν έχει αλλάξει, εντούτοις όλα είναι διαφορετικά. Στα εργαστήρια της φυλακής, ο γιος σμίλεψε ένα ομοίωμα του πατέρα, ομοίωμα που τον κοιτά με μοχθηρία. Ο αθέατος πατέρας και το άψυχο ομοίωμα προβάλλουν πλησίστιοι στην πραγματικότητα. Εμπρός στη νέα του ζωή, με τα όρια πραγματικότητας και οραματικής διαπίστευσης δυσδιάκριτα, ο γιος καλείται να αποφασίσει για την ταυτότητά του ως ανθρώπου. Ο Χατζηγιαννίδης μάς δίνει ένα θρίλερ ανοιχτό σε πολλές αναγνώσεις, μια καταβύθιση στα υποφωτισμένα ή και σκοτεινά μονοπάτια του εγκεφάλου και του θυμικού, ενός ιδιότυπου εγκληματία, ο οποίος έρχεται αντιμέτωπος σε κάθε βήμα του με όλα τα καίρια ερωτήματα της ύπαρξης από καταβολής κόσμου.
Συζητήθηκε επίσης εκτενώς και ετέθη στην ψηφοφορία η συλλογή διηγημάτων του Ανδρέα Νικολακόπουλου Σάλτος (εκδόσεις Ίκαρος). Τα διηγήματα του Νικολακόπουλου είναι έρρυθμες μελωδίες και σπουδές στον ζόφο, με πλήθος διακειμενικές αναφορές, που επιστέφουν κείμενα στα οποία οι ζώντες προβάλλουν σαν έτοιμοι από καιρό να περάσουν στην άλλη όχθη, στον σάλτο, και τα σώματα αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους σαν χρόνο, πριν εκτεφρωθούν από το μέλλον, σε μία διελκυστίνδα μεταξύ λογικής και τρέλας, όπου η δεύτερη κρατά γερά τα αφηγηματικά ηνία. Ο Νικολακόπουλος αξιοποιεί τη μνήμη του χώματος, τοπίο καταγωγής, αλλά και τόπος τελικού προορισμού, σε ένα πλαίσιο όπου το φυσικό τοπίο λειτουργεί ως αλληγορία για τον ατέρμονα κύκλο της ζωής και του θανάτου.
Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τις εκδόσεις του 2022 απονέμεται ομόφωνα στον Σταύρο Ζαφειρίου για τη συλλογή του «Πράσινος ουρανός, μπλε χορτάρι», Εκδόσεις Νεφέλη
Με το βιβλίο του Πράσινος ουρανός, μπλε χορτάρι ο Ζαφειρίου συνεχίζει το έργο του στη γραμμή ενός σύνθετου, φιλόδοξου ή και μεγαλεπήβολου εγχειρήματος, αντίστοιχου μιας ήδη κατακτημένης με τα προηγούμενα βιβλία του ποιητικής ωριμότητας. Bασικό διακριτικό στοιχείο των βιβλίου, σε συνδυασμό με τη συνθετική δομή του και την επικέντρωσή του σε μία θεματική σφαίρα, είναι η πολύ ευρεία κειμενική περιοχή από την οποία αρδεύεται τόσο εκφραστικά όσο και θεματικά. Οργανώνεται έτσι μια πλατιά διακειμενική πυραμίδα τη βάση της οποίας υποστηρίζουν πλήθος κειμενικά, όχι μόνο λογοτεχνικά αλλά και γραμματειακά, όπως και εν γένει καλλιτεχνικά έργα, μουσικά, εικαστικά, κινηματογραφικά. Το βιβλίο συντίθεται από τρεις αμιγώς ποιητικές ενότητες και ακολουθεί μία ακόμη με σημειώσεις υπό τη μορφή συνομιλιών.
Η πρώτη έχει ως ιστορικό πλαίσιό της την εμπειρία της Μακρονήσου ως στρατοπέδου εξορίας και εξόντωσης. Η δεύτερη την εμπειρία της σχέσης με το έργο του Κάφκα, εμπειρία που μέσω κειμένων του Κάφκα τρέπεται και προς την οδυσσειακή περιπέτεια. Η τρίτη αφορά σε εκλεκτικές συγγένειες με ανθρώπους και έργα από τον χώρο των τεχνών. Αυτό που συνέχει τις ενότητες, λειτουργώντας ως ο θεματικός άξονας του βιβλίου είναι η επιγραφή στην αρχή του, η φράση του Βιττγκενστάιν: «Καμία κραυγή οδύνης δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από την κραυγή ενός ανθρώπου».
Το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Χρήστο Λούκο για το έργο του «Η Ερμούπολη της Σύρου (1821-1950). Από το Λίβερπουλ της Ανατολικής Μεσογείου στη βαμβακούπολη των Κυκλάδων», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Στο πολύ ιδιαίτερο βιβλίο του Λούκου, προϊόν πολύχρονης έρευνας και εξαντλητικής μελέτης (εντάσσεται μεν στην κατηγορία αυτή αλλά εμπίπτει και σε άλλες), διερευνάται μία πόλη σε μία συγκεκριμένη αλλά αρκετά εκτεταμένη χρονική περίοδο (1821-1950). Τεκμηριωμένα ιστορικά στοιχεία για την πορεία και την εξέλιξη της Ερμούπολης, φωτογραφίες, πολύτιμα έγγραφα, αποκόμματα εφημερίδων, πιστοποιητικά, χάρτες, αφθονία συγκριτικών, στατιστικών, ακόμα και χωροταξικών στοιχείων, εκτεταμένο παράρτημα στο τέλος του βιβλίου, εξέταση κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών, πολιτισμικών, θρησκευτικών και άλλων παραμέτρων, φιλοτεχνούν αρτιότατα το συνολικό προφίλ της πόλης τη συγκεκριμένη εποχή, τόσο ιστορικά-υλικά, από τη γέννησή της ως την ακμή και “παρακμή” της, όσο και ως Ιδέα.
Συζητήθηκε, επίσης, και συμπεριλήφθηκε στην τελική ψηφοφορία το έργο της Κατερίνας Κωστίου ...Ως όνομα ψιλόν. Η συγκρότηση και η λειτουργία του προσωπείου στην ποίηση του Κ.Π. Καβάφη (εκδόσεις Νεφέλη). Στο βιβλίο της Κωστίου μελετάται με τρόπο συστηματικό και διεξοδικό η λειτουργία των προσωπείων στο αναγνωρισμένο ποιητικό έργο του Κ.Π. Καβάφη, εστιάζοντας σε ζητήματα που αναφέρονται σε βασικούς πυλώνες του έργου, όπως είναι η θεατρικότητα και η ειρωνεία. Αντιμετωπίζοντας την έννοια του προσωπείου ως φιλολογικό μεθοδολογικό εργαλείο και, συγχρόνως, ως κεντρικό ιστό της καβαφικής ποιητικής, με εύρεση, πρόταση και στη συνέχεια “εργαλειοποίηση” τριών τύπων αφηγητή αλλά και δύο συσχετίσεών του με την Ιστορία, μελετώντας το δηλαδή υπό το πρίσμα έξι (τουλάχιστον) γενικών κατηγοριών, η συγγραφέας επιχειρεί την προσέγγιση στο καβαφικό έργο αντλώντας από τη σχετική ελληνική και ξένη βιβλιογραφία και καταθέτοντας ένα έργο που λειτουργεί ως μία σημαντική συμβολή σε αυτή.
Το Kρατικό Bραβείο στην κατηγορία Μαρτυρία - Βιογραφία - Χρονικό - Ταξιδιωτική Λογοτεχνία απονέμεται κατά πλειοψηφία στον (εκλιπόντα) Σπύρο Παπαϊωάννου και τον Κώστα Βλησίδη για το έργο τους Το φρικτόν τέμενος της αμαρτίας (Α’ Μέρος: Το πορνείο των Βούρλων Δραπετσώνας μέσα από γραπτές πηγές, Β’ Μέρος: Ιχνηλάτηση του τόπου και του χρόνου των «Βούρλων» της Δραπετσώνας) (έκδοση Ινστιτούτου Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας και της Ιστορίας των Επιχειρήσεων).
Οι δύο τόμοι του έργου των Παπαϊωάννου και Βλησίδη παρουσιάζουν τεκμηριωμένα, μέσα από πλουσιότατο αρχειακό, βιβλιογραφικό και φωτογραφικό υλικό, την ιστορία του πορνείου των Βούρλων Δραπετσώνας κατά τον 19o και τον 20ό αι. (μέχρι τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο). Πρόκειται για μια αναλυτική και μεθοδική περιγραφή της ανθρωπογεωγραφίας και του περιβάλλοντος χώρου, που αποδίδει όχι μόνο στους ειδικούς ερευνητές αλλά και στο ευρύτερο κοινό ένα ευρύτατο φάσμα συστηματοποιημένα οργανωμένων πληροφοριών, πολύτιμων για τη μελέτη του συγκεκριμένου αντικειμένου, αλλά και της κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας του Πειραιά, όπως και για τις σπουδές φύλου και την ιστορία της σεξουαλικότητας.
Συζητήθηκαν, επίσης, και τέθηκαν σε ψηφοφορία τα βιβλία του Χρήστου Λούκου Ιωάννης Καποδίστριας. Μια απόπειρα ιστορικής βιογραφίας (έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης) και του Αχιλλέα Σύρμου, Ιστορίες από το Σπατς (εκδόσεις Ίνδικτος).
Η μελέτη του Λούκου αποτελεί εκτενέστατη, συνθετική, τεκμηριωμένη και αφηγηματικά γλαφυρή βιογραφία του Ιωάννη Καποδίστρια, προσωπικότητας που σημάδεψε την ιστορία του νεότερου ελληνισμού, αλλά και μια ιστορική ανασύσταση της εποχής του. Αξιοποιώντας την πολύχρονη ερευνητική ενασχόλησή του με τη μορφή και την εποχή του Καποδίστρια και συμπληρώνοντας αυτή την προεργασία με συμπληρωματική αρχειακή έρευνα και με τα πρόσφατα πορίσματα της ιστορικής μελέτης, ο συγγραφέας εκπόνησε ένα έργο αναφοράς που όχι μόνο οργανώνει τον πολυκύμαντο βίο του Καποδίστρια σε μία συνεκτική αφήγηση αλλά και φωτίζει πρόσωπα, κίνητρα και νοοτροπίες της ταραγμένης εποχής του, πριν και μετά από την Ελληνική Επανάσταση.
Το βιβλίο του Σύρμου είναι ένα μοναδικό ντοκουμέντο της στρατοπεδικής λογοτεχνίας, το οποίο βασίζεται τόσο σε ημερολογιακό υλικό όσο και σε πολυετή πρωτότυπη έρευνα. Καθώς υπάρχουν ελάχιστες μαρτυρίες για τα στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων της Αλβανίας κατά την εποχή του Εμβέρ Χότζα, το βιβλίο αυτό, με ανεπιτήδευτο αλλά στιβαρό ύφος και με λιτό τρόπο αναπαράστασης και καταγγελίας μιας φρικώδους πραγματικότητας, συντελεί ουσιαστικά στη βαθύτερη κατανόηση του ανθρώπινου ψυχισμού, της βαρβαρότητας της μονοδιάστατης σκέψης και του κάθε μορφής ολοκληρωτισμού. Αυτό που καθιστά εντέλει τη μαρτυρία αυτή πολύτιμη είναι ο βαθύς ανθρωπισμός, η απουσία εμπάθειας και η ανάδειξη των αποτελεσμάτων της υπέρβασης των ορίων της ανθρώπινης φύσης, που κυριαρχεί στα απολυταρχικά καθεστώτα.
Το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου/ης Συγγραφέα έως 35 ετών απονέμεται κατά πλειοψηφία στο μυθιστόρημα του Άρη Αλεξανδρή, «Πώς ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έχασε τα πάντα», Εκδόσεις Μεταίχμιο
Ο Άρης Αλεξανδρής (έτος γεν. 1991) καταθέτει ένα σύγχρονο ολοκληρωμένο μυθιστόρημα για την αγωνία ενός νέου ανθρώπου να επιτύχει στην επαγγελματική του σταδιοδρομία. Η αφήγηση αναδεικνύει τον γρήγορο και απαιτητικό ρυθμό της εποχής, την ανάγκη για διάκριση και επιτυχία και εν τέλει την κρίση αξιών, καθώς ο ήρωας παρασύρεται και εμπλέκεται σε ψευδείς, κατασκευασμένες ειδήσεις με ολέθρια αποτελέσματα και παράπλευρες απώλειες. Πρωτοπρόσωπη, φρέσκια γραφή, ενίοτε διασκεδαστική και ειρωνική, σε ένα σοβαρό βιβλίο γραμμένο με χιούμορ. Ένα μυθιστόρημα για τις αυταπάτες με τις οποίες παλεύει η νέα γενιά, που αν και φαινομενικά μοιάζει ένα ανάλαφρο ανάγνωσμα, εντούτοις στοχεύει στην ευθύβολη στηλίτευση της υποκρισίας της σημερινής κοινωνίας και της παθογένειας τής επικαιρότητας στην εποχή του διαδικτύου, όπου όλα είναι διαφανή και ταυτόχρονα αμφισβητήσιμα.
Συζητήθηκε, επίσης, και τέθηκε σε ψηφοφορία το μυθιστόρημα του Χάρη Καλαϊτζίδη (έτος γεν. 1999), Πολεμική μηχανή (εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας). Στην Πολεμική μηχανή οι χαρακτήρες, Διονύσης και Αριάδνη, προσπαθούν να απελευθερωθούν από την πραγματικότητά τους μέσω της σεξουαλικής τους αφύπνισης, παραμένοντας πιστοί στην ταυτότητά τους και στην ανάγκη τους για έρωτα και αγάπη. Στο φαντασιακό σύμπαν του Καλαϊτζίδη, το οποίο μας αποκαλύπτεται με πρωτοπρόσωπη αφήγηση, οι ήρωες του βρίσκονται αντιμέτωποι με τον φασισμό αλλά και την κάθε είδους επιβολή, όχι απαραίτητα αμιγώς πολιτική. Βιώνουν τη ζωή ως έναν πόλεμο με συνέπειες σωματικές και ψυχικές, η κάθε στιγμή είναι μια μάχη ενάντια στο κοινωνικό σύνολο, κατά την πορεία τους προς την αυτοπραγμάτωση. Ο Καλαϊτζίδης μιλά για την εμφύλια πάλη και το συγκρουσιακό περιβάλλον που υφίσταται ανάμεσα στο σημερινό ταυτοτικό καθεστώς και στο ελπιδοφόρο μέλλον.
Το Ειδικό Κρατικό Βραβείο σε συγγραφείς που τα βιβλία τους προάγουν τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα απονέμεται ομόφωνα στον Γιάννη Πάσχο για τη νουβέλα του Το χρονικό ενός δυσλεκτικού (Εκδόσεις Περισπωμένη).
Ο συγγραφέας, γεννημένος το 1954, αναφέρεται αυτοβιογραφούμενος στη δυσλεξία που τον ταλάνισε από μικρό, χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει ότι ήταν δυσλεκτικός. Το έμαθε το 2021. Τρυφερός και σπαρασσόμενος ανατρέχει στα παιδικά του χρόνια στον γενέθλιο τόπο, στον Νομό Ιωαννίνων, στα μαθητικά και εφηβικά του χρόνια και στην αντιμετώπιση από τους συμμαθητές και την κοινωνία κατά τις δεκαετίες 1960-1970. Ο Πάσχος συνεχώς ελεγχόμενος, αισθανόταν ένα δάχτυλο να τον δείχνει, να τον υποτιμούν, οι συμμαθητές να γελούν μαζί του. Αλλά νέοι κόσμοι ανοίχτηκαν: μετακένωσε τη δυσλεξία σε τέχνη υψηλόφρονα, παιγνιώδη. Ο λόγος φιλάνθρωπος, ή πώς οι τραυματικές εγχαράξεις στη σκευή της μνήμης εκβάλλουν με φωνή ασπαίρουσα στην κειμενική επιφάνεια.
Τέλος, η Επιτροπή αποφάσισε κατά πλειοψηφία να απονείμει τιμητική διάκριση στο λογοτεχνικό περιοδικό «Κοράλλι», για τη συμβολή του στην προβολή και διάδοση της ελληνικής λογοτεχνίας
Η μορφή και η λειτουργία των λογοτεχνικών περιοδικών έχει αλλάξει και θα ήταν ευκταίο ο νόμος να ακολουθήσει αυτές τις αλλαγές, εντάσσοντας ρητά και τα ηλεκτρονικά περιοδικά σε αυτά που θα μπορούσαν να λάβουν τιμητική διάκριση.
Περισσότερα για τους συγγραφείς και τα βιβλία μπορείτε να δείτε στη βιβλιογραφική βάση οσδέλνετ.
(Μάρτιος 2024)
