ΟΣΔΕΛ
Συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων
URL: https://www.osdel.gr/el/pages/305-πνευματική-ιδιοκτησία/308-συλλογική-διαχείριση-δικαιωμάτωνΟι πνευματικοί δημιουργοί είναι πρακτικά αδύνατο να παρακολουθήσουν όλες τις περιπτώσεις χρήσης των έργων τους ανά τον κόσμο και η διαπραγματευτική ισχύς του μεμονωμένου δημιουργού είναι εξαιρετικά ισχνή. Για τους λόγους αυτούς οι πνευματικοί δημιουργοί και δικαιούχοι των συγγενικών δικαιωμάτων έχουν οργανωθεί και συνασπιστεί σε οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης των δικαιωμάτων, στους οποίους αναθέτουν τη διαχείριση και την προστασία αυτών. Με αυτόν τον τρόπο η διαπραγματευτική τους ισχύς πολλαπλασιάζεται και έχουν την εξασφάλιση ότι δεν θα μεταβιβάζουν τα δικαιώματά τους και δεν θα παρέχουν άδειες εκμετάλλευσης με επαχθείς όρους. Όταν για παράδειγμα αναπαράγονται πολλά έργα του λόγου, θα ήταν πολύ δύσκολο πρακτικά να ζητήσει κανείς άδεια από όλους τους εμπλεκόμενους πνευματικούς δημιουργούς και εκδότες. Όταν πιο συγκεκριμένα στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, αναπαράγονται σε μεγάλη κλίμακα έργα του λόγου (ψηφιακά ή αναλογικά) είναι αναμφίβολα σκοπιμότερο και πιο αποτελεσματικό η διαχείριση των δικαιωμάτων να γίνεται συλλογικά. Το βασικό λοιπόν έργο των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης που εκπροσωπούν έργα του λόγου συνίσταται στο να αδειοδοτούν την αναπαραγωγή, την ψηφιακή αντιγραφή και άλλες ψηφιακές χρήσεις, εκπροσωπώντας τους δημιουργούς (συγγραφείς, μεταφραστές, δημοσιογράφους) και τους εκδότες, οι οποίοι είναι έτσι ελεύθεροι να επικεντρωθούν στις δημιουργικές και εμπορικές τους δραστηριότητες.
Οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης για να μπορέσουν να αδειοδοτήσουν και να επιτρέψουν έτσι την αναπαραγωγή ή την άσκηση άλλων εξουσιών που έχουν από τον νόμο οι δημιουργοί και οι εκδότες, αντλούν την αρμοδιότητά τους από τις Συμβάσεις Ανάθεσης που συνάπτουν μαζί τους οι δημιουργοί και οι εκδότες ή και από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Με αυτόν τον τρόπο οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης παρέχουν πρόσβαση στα επιστημονικά και πολιτισμικά έντυπα έργα σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ειδικότερα οι βασικές αρμοδιότητες που έχουν οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης είναι να διαχειρίζονται τα δικαιώματα που τους έχουν ανατεθεί, να διαπραγματεύονται τους όρους χρήσης των έργων, να παρέχουν την άδεια χρήσης, να εισπράττουν την αμοιβή από τους χρήστες και να προβαίνουν στη διανομή των αμοιβών στους δικαιούχους με τους οποίους έχουν, κατά τα ανωτέρω, συνάψει σύμβαση ανάθεσης. Επίσης να προστατεύουν με κάθε διοικητική ή δικαστική ή εξώδικη ενέργεια τα δικαιώματα που διαχειρίζονται.
Ο νόμος προβλέπει σε ορισμένες περιπτώσεις χρήσεων την υποχρεωτική συλλογική διαχείριση (άρθρα 18,49 και 54π.2 του ν.2121/1993) και πέραν όμως τούτου οι δημιουργοί και οι εκδότες μπορούν να αποφασίσουν εθελοντικά να καθιερώσουν ένα πρόγραμμα συλλογικής αδειοδότησης, βάσει του οποίου μπορούν να αναθέσουν στους οργανισμούς να διαχειριστούν ορισμένα δικαιώματά τους για λογαριασμό τους, τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο, μέσα από τις «Συμφωνίες Αμοιβαιότητας» που υπογράφονται με οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης άλλων χωρών.