Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου

ΟΣΔΕΛ

Διεθνείς εξελίξεις

Κατά γενική παραδοχή, η πολιτιστική βιομηχανία και το βιβλίο ειδικότερα, δέχτηκαν ισχυρό πλήγμα από την υγειονομική κρίση, καθώς η νέα, πρωτόγνωρη συνθήκη της κοινωνικής αποστασιοποίησης, που επιβλήθηκε ως ανάχωμα στην επέκταση του ιού, έπληξε στον πυρήνα του τον πολιτισμό. Η παγκόσμια κοινότητα του βιβλίου -εκδότες, συγγραφείς, βιβλιοπώλες, βιβλιοθήκες, ενώσεις και Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης- όμως επέδειξε αυξημένα αντανακλαστικά, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες και προτείνοντας μέτρα για τη διαχείριση της κρίσης και την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας. Κάνοντας μια σύντομη ανασκόπηση, διαπιστώνουμε πληθώρα αξιοσημείωτων εξελίξεων και σημαντικών δράσεων που στοχεύουν στην κάλυψη των αυξημένων αναγκών των πολιτών για ενημέρωση, εκπαίδευση και ψυχαγωγία.

Στην Πορτογαλία, η Ένωση Πορτογάλων Εκδοτών και Βιβλιοπωλών (APEL), εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκειά της για τα μέτρα που ανακοίνωσε η Υπουργός Πολιτισμού Graça Fonseca, σύμφωνα με τα οποία 400.000 ευρώ θα διατεθούν συνολικά για τη στήριξη των μικρών εκδοτών και βιβλιοπωλών, με ανώτατο όριο τα 5.000 ευρώ ανά επιχείρηση και 45.000 ευρώ θα δοθούν στους συγγραφείς για τη συγγραφή βιβλίων. Η APEL προγραμματίζει άμεσα συνάντηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και εκπροσώπους του πολιτικού κόσμου. Εξετάζει επίσης το ενδεχόμενο να δημοσιεύει ανοιχτή επιστολή, που θα συνυπογράφουν συγγραφείς, ποιητές, εκδότες, εκπαιδευτικοί, βιβλιοπώλες, μεταφραστές, σχεδιαστές, όπου θα καταγγέλλουν την παντελή εγκατάλειψη από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Ένωση Εκδοτών (PA), κάνει έκκληση για τη λήψη πέντε συγκεκριμένων μέτρων για τη στήριξη των βρετανών εκδοτών: α) να συμπεριληφθεί ο εκδοτικός κλάδος στο καθεστώς των φορολογικών ελαφρύνσεων, β) να παραταθεί η περίοδος αποπληρωμής των δανείων, γ) να ληφθούν μέτρα ενίσχυσης από την κυβέρνηση για να ρυθμιστεί η εκ περιτροπής εργασία, δ) να ξεκαθαρίσει η κυβέρνηση τον τρόπο λειτουργίας της εφοδιαστικής αλυσίδας, για να προσαρμοστούν και οι εκδότες, και ε) να επιδοτηθούν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα (σχολεία, κολέγια και πανεπιστήμια), ώστε να μπορέσουν να προσαρμόσουν τη λειτουργία τους στην εξ αποστάσεως διδασκαλία. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι το Συμβούλιο Τεχνών της Αγγλίας (ACE), ανακοίνωσε την απόφαση να διαθέσει 151.000 λίρες Αγγλίας στις βιβλιοθήκες, προκειμένου να προμηθευτούν eBooks και audio books. Κάθε μία από τις 151 δημόσιες βιβλιοθήκες θα λάβει το ποσό των 1.000 λιρών για να προμηθευτεί άμεσα νέο ψηφιακό υλικό. Σύμφωνα με το ACE, οι βιβλιοθήκες σημείωσαν μια σημαντική αύξηση στις εγγραφέων νέων μελών κατά τον τελευταίο μήνα, που έφθασε το 600%, σε σύγκριση με την ίδια εποχή πέρυσι.

Στη Φινλανδία, οι βιβλιοθήκες προμηθεύτηκαν επιπλέον άδειες και συνδρομές σε ηλεκτρονικά βιβλία και ηλεκτρονικά περιοδικά, καθώς και σε οπτικοακουστικό υλικό, κατά τη διάρκεια του lockdown, προκειμένου να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες που παρουσιάστηκαν. Αν και δεν υπάρχουν ακόμα συγκεντρωτικά αριθμητικά στοιχεία, μπορεί να ειπωθεί ότι η ζήτηση για ψηφιακό περιεχόμενο αυξήθηκε σημαντικά, με δεδομένο ότι όλες οι βιβλιοθήκες ήταν κλειστές. Αυτή τη στιγμή είναι σε εξέλιξη η διερεύνηση για τη δημιουργία μιας εθνικής πλατφόρμας για τα ηλεκτρονικά βιβλία.

Η Ισπανία, η Εσθονία και η Τσεχία προχώρησαν στην εφαρμογή μειωμένου ΦΠΑ στα eBooks, εφαρμόζοντας τη σχετική οδηγία που ψηφίστηκε τον Νοέμβριο 2018. Συγκεκριμένα, η Ισπανία, με βασιλικό διάταγμα, που τέθηκε σε ισχύ στις 23 Απριλίου, επέκτεινε τον μειωμένο ΦΠΑ (4%) σε όλα τα είδη των βιβλίων, των ηλεκτρονικών συμπεριλαμβανομένων. Στην Εσθονία, το κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που προβλέπει την επέκταση του μειωμένου ΦΠΑ (9%) στις ηλεκτρονικές εκδόσεις, με ισχύ από την 1η Μαΐου. Ομοίως και η Βουλή της Τσεχίας ενέκρινε την εφαρμογή, η οποία θα τεθεί σε εφαρμογή την 1η Μαΐου. Με τις χώρες αυτές, ο αριθμός των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εφαρμόζουν τον μειωμένο ΦΠΑ στα eBooks, διαμορφώνεται στις 18. Στον αριθμό αυτό θα προστεθούν στο επόμενο διάστημα η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Σερβία, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο από 01/05/2020 μηδένισε τον ΦΠΑ στις ηλεκτρονικές εκδόσεις.

Σημαντικές όμως είναι και οι πρωτοβουλίες των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης σε παγκόσμιο επίπεδο. Συγκεκριμένα, στον Καναδά, ο ΟΣΔ Copibec προκειμένου να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες, επέκτεινε το όριο της αδειοδότησης στην εκπαίδευση από 15% σε 35% για τα μη εκπαιδευτικά βιβλία, χωρίς επιπλέον κόστος για τους χρήστες. Οι αναφορές χρήσης θα προστεθούν στη διανομή από την εκπαίδευση, προκειμένου να διασφαλιστεί η καταβολή των δικαιωμάτων στους δικαιούχους. Ο Copibec ανταποκρίνεται επίσης σε αιτήματα για τη χρήση ηχογραφημένων βιβλίων ή για την αναπαραγωγή ολόκληρων έργων, που χρειάζονται κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο ΟΣΔ Copyright Licensing Agency χαλάρωσε προσωρινά τους όρους αδειοδότησης, προκειμένου να διευκολύνει τα πανεπιστημιακά ιδρύματα στην παροχή εξ αποστάσεως διδασκαλίας. Ειδικά για τα σχολεία, ο CLA αύξησε προσωρινά τα όρια των αδειών από 5% σε 30%. Επιπλέον οι δάσκαλοι μπορούν να χρησιμοποιούν για τις ανάγκες της διδασκαλίας, επιπλέον των βιβλίων από τις σχολικές βιβλιοθήκες, και βιβλία που ανήκουν στη βιβλιοθήκη του σπιτιού τους.

Στη Σουηδία ο ΟΣΔ Bonus Copyright Access συμφώνησε σε μια προσωρινή άδεια με την Εθνική Βιβλιοθήκη της Σουηδίας, σύμφωνα με την οποία η πρόσβαση στο αρχείο των εφημερίδων θα είναι διαθέσιμη στους χρήστες του διαδικτύου, προκειμένου να διευκολυνθούν οι ερευνητές κατά την εργασία τους από το σπίτι. Μέσω της υπηρεσίας αυτής θα είναι διαθέσιμες εφημερίδες που εκδόθηκαν μέσα στους τελευταίους τέσσερις μήνες.

Είναι προφανές ότι η επόμενη ημέρα δεν θα είναι εύκολη, ο κλάδος του βιβλίου του βιβλίου όμως, με αίσθημα ευθύνης και αλληλεγγύης, ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες, αλλά και τις προκλήσεις της νέας εποχής.

  Επιστροφή