ΟΣΔΕΛ
Προστασία πνευματικών δικαιωμάτων: Νέα δεδομένα για την αποζημίωση δημιουργών για την ιδιωτική αναπαραγωγή των έργων τους
Δημοσιεύτηκε 30 Ιουλίου, 2025
Στις 30 Ιουνίου 2025, η IFRRO (Διεθνής Ομοσπονδία Οργανισμών Δικαιωμάτων Αναπαραγωγής), ενεργό μέλος της οποίας είναι και ο ΟΣΔΕΛ, παρουσίασε μια νέα μελέτη σχετικά με τα συστήματα αποζημίωσης των δημιουργών για τη νόμιμη ιδιωτική αναπαραγωγή των έργων τους, κειμένου και εικόνας, από χρήστες.
Ειδικότερα, στην εκδήλωση που οργανώθηκε από το Equipment Levy Forum (ELF) της IFRRO, παρουσιάστηκε νέα συγκριτική μελέτη της σχετικά με τους τρόπους αποζημίωσης των δημιουργών σε διάφορες χώρες για τη νόμιμη αντιγραφή έργων μέσω συσκευών, όπως φωτοτυπικά, usb, εκτυπωτές, κινητά και άλλα ψηφιακά μέσα. Η μελέτη αυτή είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ήταν πράγματι αναγκαία για την κατανόηση των εξελίξεων στον χώρο, διότι η πιο πρόσφατη ανάλογή της είχε πραγματοποιηθεί το 2016 από τoν Παγκόσμιο Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO). Την εκδήλωση άνοιξε με χαιρετισμό η Διευθύνουσα Σύμβουλος της IFRRO, Anita Huss-Ekerhult, ενώ ακολούθησε κεντρική ομιλία από τη Miyuki Monroig του Παγκόσμιου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO).
Στη συνέχεια, παρουσιάστηκαν τα βασικά ευρήματα της μελέτης, την οποία συνέταξε η σύμβουλος της IFRRO Sabine Richly, με την υποστήριξη του Προέδρου και της Αντιπροέδρου του ELF, Γιωργανδρέα Ζάννου (διευθυντή του ΟΣΔΕΛ) και Aleksandra Burba (από τον πολωνικό οργανισμό συλλογικής διαχείρησης SAiW Copyright Polska), καθώς και της Γραμματείας της IFRRO.
Περιεχόμενο και Συμπεράσματα της Μελέτης ELF 2025
Η μελέτη εξετάζει και συγκρίνει τα συστήματα αμοιβών για την αναπαραγωγή κειμένων και εικόνων (TI levies) σε επιλεγμένες χώρες, τόσο εντός όσο και εκτός της Ε.Ε., στηριζόμενη σε απαντήσεις από Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης. Εστιάζει σε πέντε βασικούς άξονες: νομικό πλαίσιο, είδη συσκευών και μέσων που υπόκεινται σε συστήματα αμοιβής, μηχανισμούς συλλογής και διανομής, πρακτικές επιβολής και πρόσφατη νομολογία.
Ενδεικτικά, μέσω της μελέτης διαφαίνεται η ιστορική εξέλιξη των καθεστώτων αναπαραγωγής και των αμοιβών για τα τεχνικά μέσα που εισπράττονται. Ο αριθμός των χωρών που το 2016 είχαν ενσωματώσει στο σύστημα τους εισφορές από υπολογιστές (PCs, laptops και tablets), έχει διπλασιαστεί το 2025. Αντίστοιχα, οι χώρες που το ύψος της αμοιβής για την αναπαραγωγή κειμένων και εικόνων των δημιουργών, καθορίζεται από τον νόμο και όχι με απόφαση της Κυβέρνησης ή με συμφωνία, έχουν επίσης σημαντική αύξηση.
Κύρια σημεία και ευρήματα:
- Τα περισσότερα συστήματα πλέον καλύπτουν πολυλειτουργικές αναπαραγωγικές συσκευές και ψηφιακές συσκευές, ενώ κάποια επεκτείνονται σε σύγχρονες τεχνολογίες όπως tethered downloads (λήψεις περιορισμένης πρόσβασης) και αναπαραγωγή μέσω cloud.
- Τα συστήματα αμοιβής βασίζονται στις εξαιρέσεις του Άρθρου 5(2)(α) και 5(2)(β) της Οδηγίας InfoSoc, επιτρέποντας τη νόμιμη αντιγραφή για ιδιωτική ή εκπαιδευτική χρήση, με παράλληλη δίκαιη αποζημίωση των δημιουργών μέσω συλλογικής διαχείρισης.
- Παρά την αντίληψη περί δυσλειτουργίας, τα συστήματα Αμοιβών Κειμένου και Εικόνας λειτουργούν αξιόπιστα με χαμηλό διοικητικό κόστος.
- Παρά τη μείωση της χρήσης αναλογικών μέσων, τα συστήματα Αμοιβών Κειμένου και Εικόνας συνεχίζουν να προσφέρουν ένα ετήσιο εισόδημα σε συγγραφείς, εκδότες και οπτικούς καλλιτέχνες.
- Χώρες εκτός ΕΕ – ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη και την Αφρική – εξετάζουν ή επανενεργοποιούν τέτοια συστήματα. Η νομική συμβατότητα, η ευελιξία και η πολιτιστική τους σημασία τα καθιστούν ελκυστικά παγκοσμίως.
- Ζητήματα όπως το διασυνοριακό ηλεκτρονικό εμπόριο και η ψηφιακή αναπαραγωγή απαιτούν προσαρμογές σε αμοιβολόγια και μηχανισμούς επιβολής.
Στην Ελλάδα, η εύλογη αμοιβή μέχρι στιγμής προβλέπεται από τον Ν. 2121/1993, και όπως και σε Ισπανία, Βέλγιο και Γαλλία, το σύστημα υπολογισμού της εύλογης αμοιβής βασίζεται στο Άρθρου 5(2)(β) της Οδηγίας InfoSoc, το οποίο επιτρέπει εξαιρέσεις για αναπαραγωγές «από φυσικό πρόσωπο για ιδιωτική χρήση και για σκοπούς που δεν είναι άμεσα ή έμμεσα εμπορικοί», δηλαδή την εύλογη αμοιβή ιδιωτικής αντιγραφής.
Το ποσό της αμοιβής αυτής αντισταθμίζει την απώλεια εσόδων των δημιουργών από τη νόμιμη αντιγραφή έργων για προσωπική χρήση, και διανέμεται σε δημιουργούς, εκδότες και άλλους δικαιούχους μέσω οργανισμών συλλογικής διαχείρισης.
Συμπερασματικά
Η μελέτη ELF 2025 καταλήγει ότι τα συστήματα αμοιβής για την αντιγραφή κειμένων και εικόνων παραμένουν ένα νόμιμο, βιώσιμο και μελλοντικά ασφαλές εργαλείο για την εξισορρόπηση των δικαιωμάτων των δημιουργών σε σχέση με τις ελευθερίες των χρηστών. Παρά τις ανάγκες για περαιτέρω εναρμόνιση στην επιβολή και τη διαφάνεια, η βασική τους αρχιτεκτονική υποστηρίζει τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της διεθνούς κοινότητας για δίκαιη αποζημίωση, πολιτιστική πολυμορφία και τεχνολογική ουδετερότητα.
Η πλήρης μελέτη και τα συνοδευτικά δεδομένα είναι πλέον διαθέσιμα στο διαδίκτυο και αποτελούν πολύτιμο εργαλείο για οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης δικαιωμάτων, δικαιούχους και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Διαβάστε εδώ την έρευνα.
